DOOR NELLIE KONIJNENDIJK EN ANYA TOPOLSKI. Moederdag is een dag om onze mama’s te laten weten dat we ze waarderen. Velen kopen een mooi cadeau via de samenaankoopdienst, een service van de KU Leuven om als personeelsleden met korting een mooi cadeau aan te kopen. Maar wat als de cadeaus die er aangeboden worden laten zien dat we eigenlijk zijn blijven hangen in een denkbeeld van de jaren vijftig, waar vrouwen geacht worden het huishouden doen en verder enkel bezig zijn met uiterlijke schoonheid?
Heeft u al een cadeautje gekocht voor Moederdag? Zo nee, dan wordt dat de hoogste tijd! Ik heb het altijd moeilijk om een goed cadeau te vinden. U ook? Gelukkig heeft de KU Leuven samenaankoopdienst daar wat op bedacht. Ze hebben een actie gelanceerd zodat u met een grote korting een mooi geschenk kunt uitzoeken voor mama en haar daarmee te waarderen voor al haar wijsheid, zorg en liefde. Ik ging natuurlijk onmiddellijk kijken op de website en vond de volgende advertentie:
Mmmmmmmm… wacht eens even… wat moeten we hiervan denken? Dat je mama’s aan de KU Leuven het best verwent met apparatuur voor in het huishouden? Weegschalen, EPILATOREN??? Ach ja, niks zegt “Ik hou van je, mam” beter dan een apparaat waarmee je jezelf heel veel pijn doet! Maar even zonder gekheid: wat zegt dat over wat de KU Leuven denkt over vrouwen en mama’s? Het heeft ons van de werkgroep Vrouw & Universiteit geïnspireerd tot de volgende cartoon:
Het lijkt misschien iets onschuldigs, niet de moeite om daar een blog over te schrijven. Maar het tegendeel is waar. Al dit soort advertenties, maar ook alle verwijzingen naar “hij” als er over de ideale promotor gesproken wordt en alle keren dat er vanuit gegaan wordt dat een vrouw die een kind krijgt haar werk opeens niet meer goed kan doen of geen ambitie meer heeft, kortom alle impliciete vooroordelen, dragen bij tot een sfeer die vrouwen wegzet als een stereotiepe jaren ‘50 huisvrouw die er ook nog even een job bijdoet. Het LERU zegt hierover “alle kleine molshopen worden een grote berg” en deze berg leidt tot grote problemen. Want die kleine stereotypen staan niet op zichzelf, ze zijn het topje van de ijsberg en die ijsberg bestaat uit meer serieuze zaken dan u denkt:
- uit een studie op het MIT blijkt dat in referentiebrieven over vrouwen de nadruk minder op intellectuele capaciteit en meer op temperament komt te liggen dan bij mannen;
- mannen citeren zichzelf vaker dan vrouwen;
- de teaching load van vrouwen is gemiddeld genomen hoger dan die van mannen;
- en als je precies dezelfde sollicitatiebrief uitstuurt naar een groep wetenschappers en enkel de naam wijzigt van John naar Jennifer, verandert niet alleen de inschatting van de geschiktheid van de kandidaat, maar ook het startsalaris ten voordele van de man.
Nellie Konijnendijk en Anya Topolski
Dat is wat wij in een verzamelterm “implicit bias” noemen, onbedoelde en vaak onbewuste vooroordelen die een grote impact hebben op carrièrekansen. Het slechte nieuws is dat iedereen wel eens last heeft van dergelijke vooroordelen, precies omdat het om onbewuste processen gaat. Maar er is ook goed nieuws: er zijn immers manieren om verstandig om te gaan met onze impliciete vooroordelen. Bijvoorbeeld door er bewust rekening mee te houden bij sollicitatieprocedures, door er bewust van te zijn in de omgang met onze collega’s en door de vooroordelen niet te versterken met goedbedoelde campagnes zoals de bovengenoemde actie voor Moederdag. Mocht u zich nu ontmoedigd voelen en zich afvragen of een leuke verassing voor Moederdag echt nodig is, dan hebben wij deze tip: kijk even naar deze link. Daar gaan we wellicht allemaal wat harder van naar een prachtig cadeau zoeken. Fijne Moederdag!
KU Leuven blogt 
Iedereen heeft last van implicit bias, dat klopt, het is een fenomeen waar we niet veel aan kunnen doen, maar we kunnen er wel rekening mee houden dat we er allemaal schuldig aan zijn. Het heeft dan ook geen zin om dit probleem op te delen in de goeden versus de kwaden, de mensen die wel of niet last hebben van implicit bias en de schuldigen versus de slachtoffers. Het gaat om bewustwording van het proces en hoe we met iets menselijks, als onbewuste stereotypen en vooroordelen, omgaan. Mannen en vrouwen. Of de actie door een man of vrouw is gelanceerd doet er naar mijn idee dan ook niet toe en het kan inderdaad dat de actie gelanceerd is door een vrouw, maakt het niet beter of slechter.
Het filmpje suggereert niet dat alleen moeders intensief voor hun kinderen zorgen (wel dat alle moeders intensief voor hun kinderen zorgen en dat is natuurlijk niet altijd zo…wij realiseren ons dat dat een generalisatie is) en dat beweren wij ook niet in de tekst, want daar gaan wij helemaal niet vanuit. Iedereen die intensief voor haar/zijn kinderen zorgt dient daar voor een diepe buiging te krijgen, maar dit stuk is geschreven voor moederdag, niet voor vaderdag, logisch dat wij inzoomen op de moeders. Maar wij durven te wedden dat we voor vaderdag een gelijkaardig stuk zouden kunnen schrijven, ook daar zullen de cadeaus waarschijnlijk weer behoorlijk stigmatiserend zijn.
Terechte opmerking! Helaas ligt de ‘implicit bias’ zowel bij vrouwen als mannen. Het zou best kunnen dat die moederdagactie door een vrouw gelanceerd is.
Jullie geven zelf ook een mooi voorbeeld van ‘implicit bias’: het filmpje op het einde. Gaan jullie ervan uit dat enkel moeders intensief voor hun kinderen zorgen? Als vaders een deel (50 percent!) van hun taken overnemen, dàn krijgen vrouwen een eerlijke kans.
“Dat je mama’s aan de KU Leuven het best verwend met apparatuur voor in het huishouden?” Dat moet “verwenT” zijn :).
Verder ben ik het helemaal eens dat dat geen goede moederdagactie is: met die cadeaus zou mijn moeder (en ikzelf) echt niet weten wat gedaan. Is dat ook emancipatie: gewoon slecht en onambitieus in het huishouden zijn? 🙂