DOOR ELLEN VAN DAMME. Aanstaande zondag, 26 november, vinden de algemene verkiezingen plaats in Honduras. Zullen de Hondurezen een weg uit de politieke impasse kiezen of zal corruptie de bovenhand nemen? De herverkiezing van de huidige president zou alleszins tot zware protesten kunnen leiden.

Hondurezen kiezen een nieuwe president… of toch niet?

Ellen Van Damme

Op zondag 26 november trekken de Hondurezen naar de stembus. Op zich niets bijzonder, zij het niet dat de gedoodverfde overwinnaar en huidig president, Juan Orlando Hernandez (Nationale Partij), zich illegaal herverkiesbaar heeft gesteld. Volgens de Hondurese wetgeving kan een zittend president zich niet opnieuw verkiesbaar stellen. Het is echter niet de eerste keer dat een Hondurese president afstand probeert te doen van deze regelgeving, die in de grondwet is verankerd. Toen voormalig president Manuel (Mel) Zelaya (Liberale Partij) in 2009 naar verluidt zijn herverkiezing overwoog, werd hij in het holst van de nacht door het leger opgepakt. De staatsgreep was een feit.

Ik vind het belangrijk dat we hier in België weten wat er aan de hand is in Honduras, een land in een regio dat slechts weinig onder onze aandacht wordt gebracht en de laatste keer slechts enkele seconden in ons nieuwsbericht verscheen tijdens de staatsgreep in 2009. Maar waarom ben ik dan de juiste persoon om hier iets over te schrijven? Een paar maanden na de staatsgreep, in augustus 2009, vertrok ik voor een jaar naar Honduras om er Spaans te leren en vrijwilligerswerk te doen. Voor mijn masterproef keerde ik zes weken terug naar Centraal-Amerika om de bendes te bestuderen en momenteel doe ik een criminologisch doctoraatsonderzoek naar de rol van vrouwen in en rond bendes in Centraal-Amerika, met Honduras als focus.

De staatsgreep die de liberale partij verscheurde

Vooraleer ik dieper inga op wat gebeurde in 2009 en vervolgens de huidige politieke situatie schets, geef ik een kort overzicht van de hoofdrolspelers in het (post-)staatsgreep tijdperk:

Afgezette president Manuel (‘Mel’) Zelaya (‘Partido Liberal’/Liberale Partij), januari 2006 – juni 2009
Embed from Getty Images

President ad interim Roberto Micheletti (‘Partido Liberal’/Liberale Partij), juni 2009 – januari 2010

Opvolgend president Profirio (‘Pepe’) Lobo (‘Partido Nacional’/Nationale Partij), januari 2010 – januari 2014
Embed from Getty Images

Huidig president en president-kandidaat Juan Orlando Hernandez (‘Partido Nacional’/Nationale Partij), januari 2014 – …
Embed from Getty Images

Het was bij mijn eerste aankomst in Honduras, in 2009, meteen duidelijk dat het politieke landschap enorm geraakt was door de staatsgreep. Waar de Nationale en Liberale Partij ooit de grootste partijen waren, die afwisselend de verkiezingen wonnen, was de Liberale Partij nu opgesplitst tussen aanhangers en tegenstanders van de afgezette president Mel Zelaya. De armere bevolking steunde Mel, omdat hij investeerde in de jeugd en werknemers van de arbeidersklasse en een gelijkere verdeling van middelen in de samenleving nastreefde, wat ook een van de redenen was waarom de rijkere burgers zich tegen Zelaya keerden en Roberto Micheletti opdroegen als nieuwe Liberale president. De afgezette Mel Zelaya vluchtte naar het buitenland en ondanks het feit dat de internationale gemeenschap de staatsgreep veroordeelde, werd Micheletti president ad interim en volgden er verkiezingen waarin Profirio (Pepe) Lobo (Nationale Partij) de overwinning behaalde.

Na Pepe volgde Juan Orlando (Nationale Partij), die destijds al erg bekritiseerd werd, omdat er fraude zou zijn gepleegd tijdens de stemming. Inmiddels zijn de politieke partijen nog meer versplinterd en moet de bevolking een keuze maken tussen maar liefst negen kandidaten. De huidige president moet het onder andere opnemen tegen de ‘Oppositie Alliantie tegen de Dictatuur’, die de steun van voormalig liberaal president Mel Zelaya geniet.

Zal de geschiedenis zich herhalen?

Toen ik in het tweede semester van 2017 drie maanden op exploratief veldwerk was in Centraal-Amerika, bleek de politieke verdeeldheid omwille van de potentiële herverkiezing van Juan Orlando onmogelijk te negeren. De aanhangers van Juan Orlando steunen de president in zijn campagne en de tegenstanders zijn Juan ‘Robando’ (Juan ‘De Dief’; n.a.v. onder meer een corruptieschandaal binnen de sociale zekerheid) liever kwijt dan rijk. Zou de herverkiezing van de huidige president een nieuwe staatsgreep in de hand kunnen werken? Volgens de experten die ik sprak in Honduras zou het wellicht niet zo’n vaart lopen omwille van verschillende redenen. Ten eerste heeft Juan Orlando de macht over alle instituties, waardoor er ook fraude kon plaatsvinden tijdens de vorige stembusgang. Ten tweede heeft de huidige president een amendement aan de wetgeving toegevoegd dat toestaat om een herverkiezing te bespreken – wat net als de herverkiezing op zich verboden was – en geeft dit nu een ruimere interpretatie. Ten derde is er nog de niet te onderschatten rol van de Verenigde Staten (VS). De VS stonden in 2009 achter de staatsgreep en ze steunen liever de rechts-conservatieve Nationale Partij dan een links-liberale partij.

Ook al lijkt een nieuwe staatsgreep vrij onwaarschijnlijk, gezien het feit dat Juan Orlando het leger aan zijn zijde heeft, zullen transparante verkiezingen van uitermate belang zijn om de gemoederen niet opnieuw te doen oplaaien. Ik ben alleszins benieuwd naar de uitkomst van de verkiezingen en wat dit eventueel zou kunnen betekenen voor mijn onderzoek als ik terugkeer in januari.