DOOR LUC SELS. Het onnoemelijk groot menselijk leed in Gaza raakt ons allen diep. Dat dwingt ons als universitaire gemeenschap om onze positie voortdurend te evalueren. Zoals aangekondigd in de blog ‘Een duurzaam staakt-het-vuren en grootschalige humanitaire hulp’ heeft de EC DMM zich gebogen over bestaande en toekomstige samenwerkingen met Israëlische onderzoeksteams of universiteiten.

Rector Luc Sels bezorgde dit bericht aan collega’s en studenten, mede namens het Gemeenschappelijk Bestuur van KU Leuven.

Het onnoemelijk groot menselijk leed in Gaza raakt ons allen diep. Dat dwingt ons als universitaire gemeenschap om onze positie voortdurend te evalueren. Het aantal doden, gewonden en ontheemden blijft dagelijks stijgen. Het United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs telt meer dan 34.000 Palestijnse en 1.200 Israëlische doden, en zo’n 77.000 Palestijnse en 5.400 Israëlische gewonden. In Gaza zijn zo’n 70.000 huizen vernield. Vrijwel geen enkele onderwijsinstelling functioneert nog. De bevolking kan al maandenlang geen kant meer op. Israël had het recht om zich te verdedigen na de gruwelijke en willekeurige aanval van Hamas. Maar de drieste aard van de reactie en de brutaliteit waarmee de Palestijnse bevolking wordt geraakt, leiden terecht tot wereldwijde verontwaardiging. Het is begrijpelijk dat protesten aanzwellen. We mogen niet wegkijken en moeten elke vorm van ontmenselijkend geweld, van welke kant ook, krachtig aanklagen.

Over hoe dat best gebeurt lopen de meningen uiteen, ook in onze universitaire gemeenschap. We zijn van mening dat we in zulke situatie moeten vermijden tot acties over te gaan die de kloof tussen groepen in onze gemeenschap vergroten. Middenin polariserende conflicten is het goed dat we als universiteit kunnen steunen op de aanpak die we ontwikkeld hebben om met zulke crisissen om te gaan: de toetsing door de Ethische Commissie Dual Use, Military Use and Misuse of Research (EC DMM) van de KU Leuven, inclusief de mensenrechtentoets. De EC DMM beoordeelt of onze partners in internationale samenwerking al dan niet betrokken zijn bij schendingen van de mensenrechten en evalueert projectvoorstellen op risico’s inzake misbruik, dubbel of zuiver militair gebruik van onderzoeksresultaten. Om een zekere onafhankelijkheid tegenover het universiteitsbestuur te bewaken, heeft de EC DMM beslissingsbevoegdheid.

Samenwerkingen met Israëlische onderzoeksteams en universiteiten

Zoals aangekondigd in de blog ‘Een duurzaam staakt-het-vuren en grootschalige humanitaire hulp’ heeft de EC DMM zich gebogen over bestaande en toekomstige samenwerkingen met Israëlische onderzoeksteams of universiteiten. KU Leuven heeft op dit moment geen structurele banden met Israëlische universiteiten. Sommige van onze onderzoekers werken wel samen met onderzoeksteams uit Israël, veelal in grotere consortia gefinancierd door het Europese Horizon Europe-programma.

De EC DMM heeft na grondige evaluatie op basis van de criteria die zijn vastgelegd in de mensenrechtentoets, beslist om de lopende samenwerkingen niet stop te zetten. Voor nieuwe samenwerkingen zal de EC DMM de aanpak hanteren die geldt voor alle internationale samenwerkingen, namelijk goed- of afkeuring op basis van een grondige screening, project per project, van de partnerinstelling en de inhoud van het project. De EC DMM wijst er tegelijk op dat er geloofwaardige aanwijzingen zijn van ernstige mensenrechtenschendingen door het Israëlische leger en de huidige Israëlische regering. De meeste Israëlische universiteiten hebben banden met het leger en/of worden gefinancierd door de Israëlische overheid. Daarom raadt de EC DMM aan om zolang de Israëlische regering haar harde lijn aanhoudt de nodige zorgvuldigheid en terughoudendheid aan de dag te leggen bij het plannen van nieuwe samenwerkingen.

Nieuwe samenwerkingen met Israëlische partners moéten ter evaluatie worden voorgelegd aan de EC DMM. De commissie past niet alleen de criteria van de mensenrechtentoets toe, maar zal ook met de nodige strengheid evalueren of het onderzoek mogelijke militaire toepassingen heeft. De EC DMM roept onderzoekers op om ook zelf goed na te denken over de noodzaak en wenselijkheid van nieuwe samenwerkingen en waakzaam te zijn met betrekking tot de aard van hun partners en de implicaties van hun onderzoeks- en onderwijsactiviteiten. Het contactpunt mensenrechten (humanrights@kuleuven.be) kan vragen en bezorgdheden beantwoorden, of concrete evaluaties vragen aan de EC DMM.

We kiezen voor een evenwichtige en fijnmazige aanpak. De algemene positie is er één van terughoudendheid. Anderzijds, de Israëlische universiteiten vallen niet samen met de overheid die hen financiert. Ze kunnen meer dan wie ook actief bijdragen aan verandering in Israël. Het is in die zin van belang de dialoog met hen te continueren. Gezien de situatie waarin Israël en de bezette Palestijnse Gebieden zich bevinden, kunnen er goede redenen zijn om net wél samen te werken rond thema’s zoals vredesopbouw, de werking van overheid en rechtsstaat, mensenrechten, conflictresolutie, inclusie of verbetering van medische zorg.

Samen met de EC DMM blijven we de positie van de Israëlische universiteiten en andere partners nauwgezet monitoren. Dit laat toe om elk dossier telkens in zijn actuele context te evalueren. In gesprekken van rector tot rector zijn de Israëlische partners op de hoogte gesteld van onze grote bezorgdheid en van de voorwaarden die we stellen aan samenwerking in onderzoek en onderwijs.

Investeren in heropbouw

KU Leuven vraagt voor de korte termijn dat de geweldplegingen stoppen, maar onderschrijft ook, samen met de andere Vlaamse universiteiten een oproep aan de EU-lidstaten, de Raad van de Europese Unie, de Europese Commissie en de Belgische autoriteiten om, zodra dit enigszins mogelijk is en de veiligheid van de bevolking gegarandeerd kan worden, te investeren in de heropbouw van Gaza, met inbegrip van de infrastructuur voor onderzoek en hoger onderwijs.

We dringen erop aan om daarbij maximaal gebruik te maken van de expertise van de universiteiten en om de academische banden te versterken met alle actoren en instellingen in de Palestijnse gebieden en Israël die zich inzetten om vrede te brengen in de regio en de veiligheid van Palestijnse en Israëlische burgers te garanderen.

Dit kan door mobiliteitsprogramma’s te financieren, voor zover die structureel bijdragen aan lokale capaciteitsopbouw in de Palestijnse gebieden en niet leiden tot permanente braindrain. Dit omvat ook korte onderzoeksverblijven voor Palestijns academisch personeel, ondersteuning bij de werking van de instellingen voor hoger onderwijs of de uitbreiding van de capaciteit voor online- en blended onderwijs.

Het zal ook van belang zijn gezamenlijke projecten te financieren die universiteiten in Gaza, de Westelijke Jordaanoever, Israël, de ruimere regio en Europa samenbrengen. Een soortgelijke aanpak volgen we bijvoorbeeld in Ethiopië, waar met VLIR-UOS-steun universiteiten van verschillende etno-linguïstische regio’s in gezamenlijke projecten rond vredesopbouw en dialoog worden samengebracht.

Tot slot

Onze universiteit wil een warme en veilige gemeenschap zijn voor eenieder. Koester de warme openheid vooral nu, in tijden van oorlog en ongeziene polarisering. Probeer open te staan voor andere standpunten en bij verschil in visie te argumenteren met respect. Open dialoog is wat ons samenhoudt.

Wie vragen heeft of bezorgdheden wil uiten over de situatie in de Palestijnse gebieden of Israël, of over de gevolgen ervan aan KU Leuven, kan terecht bij een centraal contactpunt via globalresponse@kuleuven.be. Dat geldt ook voor wie geraakt wordt door geweld elders in de wereld. Net als de Palestijnen in Gaza zijn ook bijvoorbeeld de Rohingya of de bevolking in Oost-Congo en Oost-Oekraïne slachtoffer van meedogenloze conflicten waar zij niet om gevraagd hebben.

Hartelijke groet, 

Luc Sels, mede namens de EC DMM en het Gemeenschappelijk Bureau van KU Leuven.