DOOR SOFIE HAMDI. Op 6 oktober 2019 besloot president Donald Trump om zijn Amerikaanse troepen terug te trekken uit Koerdisch Syrië. Een beslissing die het voor de Turkse president Erdogan mogelijk maakte om de regio binnen te vallen, met honderden burgerslachtoffers als gevolg. Al snel kwam er kritiek vanuit het Westen op deze ogenschijnlijke ‘impulsieve’ beslissing. Als we de recente gebeurtenissen op een rij zetten, kunnen we echter constateren dat Trump, één jaar voor de presidentsverkiezingen, sterker staat dan ooit in de regio. Zijn acties zijn berekend en halen het gewenste doel: America first.

Sofie Hamdi

In tegenstelling tot zijn voorgangers, besloot Trump om te breken met het traditionele buitenlandse beleid door te kiezen voor een wereldpolitiek waarin de VS op de eerste plaats komt. Geld en wapens werden volgens Trump in het verleden verkwist in zogenaamde “belachelijke, eindeloze oorlogen” waarin de belangen van de VS te klein waren.

Een strijd waarbij de VS wél veel te winnen heeft, is die tegen de Islamitische Staat. De woede jegens jihadistische groeperingen zit al sinds 9/11 ingebakken in de Amerikaanse cultuur en is een onuitputtelijke bron voor rechtse retoriek. Dat de overmeestering van al-Baghdadi en de verovering op IS topprioriteiten in zijn militaire beleid zouden zijn, was dan ook al tijdens zijn verkiezingscampagne geen geheim.

Op 27 oktober was het zo ver. Met de woorden dat de VS gerechtigheid hebben gebracht aan “’s werelds grootste terrorist”, kondigde Trump aan dat Abu Bakr al-Baghdadi tijdens een militaire operatie overleed. Al-Baghdadi “stierf zoals een hond,” zo stelde Trump, en zijn lijk werd in zee gedumpt. Met de nakende presidentsverkiezingen in november volgend jaar en in het kader van het huidige impeachment-onderzoek was dit een belangrijke overwinning voor de omstreden president.

Diplomatiek dilemma

Toen Trump de dood van al-Baghdadi bekendmaakte, bedankte hij de Turkse en de Koerdische milities voor hun bijdrage aan de operatie. Dat is opmerkelijk. De Amerikanen hadden beide bondgenoten – die elkaars vijand zijn – nodig om de missie succesvol af te ronden. Het liep echter bijna fout af.

President Trump kondigt de dood van al-Baghdadi aan (foto: White House)

Het bondgenootschap met Turkije is voor de VS van groot strategisch belang. Turkije ligt namelijk op een belangrijke positie tussen het Midden-Oosten en Rusland. Bovendien is het land een partner in de NAVO. Ook aan aan Koerdische zijde heeft Trump veel te winnen, vooral in de strijd tegen IS. Het is geen geheim dat het voorbereidingswerk bij de recente missie vooral door de Koerden gebeurde. Zij waren dus een cruciale schakel in de aanloop naar al-Baghdadi’s dood.

De spanningen tussen de Turken en de Koerden liepen tijdens de voorbije maanden echter hoog op, en de dreigementen van Erdogan om het Koerdisch gebied binnen te vallen, brachten de VS in een moeilijke positie. Met dit diplomatieke dilemma en de nabije operatie op IS in het achterhoofd, moest Trump zich wel onpartijdig opstellen over de aanwezigheid van Turkse troepen in Koerdisch gebied. De VS namen een stap terug en konden zo hun positie ten opzichte van de twee bondgenoten vrijwaren.

Timing

De dood van al-Baghdadi bevestigt de belangrijke geopolitieke en militaire rol van de Verenigde Staten, vooral in het Midden-Oosten. Trump kon met de dood van al-Baghdadi de Amerikaanse terugtrekking uit Koerdisch Syrië rechtvaardigen. Deze terugtrekking gaf vervolgens de Turken een vrijgeleide om dit gebied binnen te vallen. Bovendien kon Trump hiermee het sceptische Westen van antwoord dienen. Hij was er immers in geslaagd om de gemeenschappelijke vijand en de grootste dreiging voor het westen te verslaan.

Tijdens hun terugtrekking werden de Amerikaanse troepen nog uitgejouwd door de Koerden, maar nu krijgen ze hun volle steun.

De heldenstatus die Trump zichzelf aanmat werd echter ingetoomd door het feit dat de dood van de leider niet per se het einde van IS betekent. Met het oog op de komende verkiezingen beloofde Trump daarom om ook de opvolgers van al-Baghdadi keer op keer te doden.

Olie

Op 23 oktober 2019 besloot Trump om opnieuw troepen naar Syrië te sturen. Hij stelde dat hij de olievelden aldaar tegen IS wou beschermen, maar het is duidelijk dat hij de olie vooral in Amerikaanse handen wil houden. Het is namelijk geen geheim dat de olie in Syrië zeer winstgevend is voor de VS. En, dat er bovendien andere vijanden op de loer liggen. Syrië claimt het recht op de olievelden op en wordt daarin gesteund door Iran, die andere grote vijand van de VS. De strijd tegen IS blijkt wederom een groter doel te dienen. Ditmaal niet zozeer de stem van de kiezer, maar eerder het geld dat met de olie gemoeid is.

Tijdens hun terugtrekking werden de Amerikaanse troepen nog uitgejouwd door de Koerden, maar nu krijgen ze hun volle steun. Net zoals de Amerikanen de Koerden nodig hadden om al-Baghdadi te doden, hebben de Koerden de Amerikanen namelijk nodig in hun strijd tegen IS en voor autonomie. Trump dreigde bijvoorbeeld nog met economische sancties voor Turkije als respons op de Turkse invasie in Koerdisch gebied.

Geopolitiek op zijn best

We kunnen dus concluderen dat Trump een strategisch spel speelt in de regio. De gebeurtenissen illustreren hoe Trump erin slaagt om zowel zijn kiezers als zijn bondgenoten te bespelen via de gemeenschappelijke vijand: IS.

Enerzijds kan Trump in de strijd tegen IS een overwinning op een terroristenorganisatie op zijn palmares schrijven in de aanloop naar de presidentsverkiezingen in 2020. Daarvoor had Trump zowel de Turken als de Koerden nodig.  Door zijn troepen terug te trekken tijdens de oplopende spanningen tussen zijn twee bondgenoten, kon Trump op de steun blijven rekenen van zowel de Turken als de Koerden. Het leidde er ook toe dat hij in de aanloop naar de verkiezingen volgend jaar kon uitroepen dat hij al-Baghdadi had gedood.

Anderzijds is Trump erin geslaagd om de strijd tegen IS te gebruiken om zijn economische belangen, met name olie, veilig te stellen. Nadat hij de missie om al-Baghdadi te doden volbracht had, besliste hij immers om zijn troepen naar de olievelden in Koerdisch gebied te sturen. Opmerkelijk is dat hij ondanks zijn eerdere terugtrekking uit Koerdisch gebied de steun van de Koerden wist te behouden. Dat heeft alles te maken met IS, maar ook met het feit dat de Koerden de Amerikaanse steun nodig hebben in hun strijd om autonomie. Geopolitiek op zijn best, maar vooral: America first!