DOOR ORHAN AGIRDAG. Volgens studies dalen de leerprestaties van de Vlaamse leerlingen langzaam maar zeker. Theo Francken zoekt de oorzaak bij migratie. Maar is er wel een link tussen dalende prestaties en stijgende aantallen van leerlingen met een migratieachtergrond?
Orhan Agirdag
De laatste jaren is er een toenemende ongerustheid over de kwaliteit van het onderwijs. Onderwijskwaliteit kan veel ladingen dekken, zoals kwaliteit van het schoolmateriaal, het welbevinden van de leerlingen, of het hebben van voldoende gediplomeerde leraren. Maar kwaliteit gaat zeker ook over de leerprestaties: wat onze leerlingen uiteindelijk kennen en kunnen, dus hun competenties.
Deze competenties worden onder meer getest in de fameuze PISA-studies, die om de drie jaar peilen naar rekenvaardigheid, taalvaardigheid en wetenschappelijke geletterdheid van de Vlaamse 15-jarigen. De meest recente PISA-studies tonen aan dat Vlaamse leerlingen gemiddeld respectievelijk 522, 511 en 514 scoren op deze drie vaardigheden, wat telkens beduidend beter is dan het OECD-gemiddelde dat rond de 490 is voor deze vaardigheden.
Daling
Toch kunnen we niet op onze beide oren slapen. Wie de trends van de leerprestaties van de voorbije jaren bekijkt (zie hieronder), ziet duidelijk een daling van de gemiddelde prestaties zien. Hierbij moet opgemerkt moet worden dat 40 PISA-punten min of meer overeenkomen met een jaar leertijd. Een daling van 20 punten tussen 2003 en 2015 betekent dus een verlies van een half jaar leertijd. Voor begrijpend lezen hebben we ongeveer zo’n daling gehad, voor wiskunde zelfs iets meer.
Een nuance is wel dat de PISA-cijfers van 2015 niet helemaal vergelijkbaar zijn met eerdere jaren, omdat de leerlingen in 2015 voor het eerst met de computer zijn bevraagd. Maar ook zonder deze anomalie zou een dalende trend aanwezig zijn.
Migratie als oorzaak?
Wat de precieze verklaring is voor de dalende trend, weten we nog niet. Toch wordt er vaak spontaan gekeken naar demografische evoluties, met name naar het stijgend aantal leerlingen met een migratieachtergrond. Bijvoorbeeld toen voormalige minister van asiel en migratie Theo Francken op VTM nieuws gevraagd werd waarom er onder 10 jaar N-VA bestuur niets werd gedaan aan de kwaliteitsdaling van onderwijs, verwees hij naar ‘massamigratie’ als oorzaak.
Er is inderdaad een stijging geweest van het percentage leerlingen die thuis geen Nederlands spreken of van wie de ouders in het buitenland geboren zijn. In de Vlaamse PISA-steekproeven verdubbelde het percentage leerlingen met een migratieachtergrond: van 7 procent in 2006 naar 14 procent in 2015.
Maar zijn deze twee evoluties – dalende prestaties en stijgende aantallen van leerlingen met een migratieachtergrond – wel aan elkaar gelinkt?
Kwaliteitsdaling getemperd
Het korte antwoord op deze vraag is: nee, integendeel. Het uitgebreide antwoord leest u hieronder. Laten we voor deze blog de taaldiscussie buiten beschouwing laten en ons beperken tot het domein met de grootste daling: wiskunde.
Als we kijken naar de wiskunderesultaten tussen PISA 2003 tot PISA 2012 (de ronde van 2015 laten we achterwege omwille van de eerder genoemde reden), zien we een lineaire daling van de gemiddelde onderwijsprestaties bij autochtone leerlingen: in tien jaar tijd is er een achteruitgang geweest van ongeveer 23 PISA-punten. Bij leerlingen met een migratieachtergrond zien we echter een stelselmatige verbetering van de wiskundeprestaties: in tien jaar tijd stegen (!) zij 25 punten.
Met andere woorden: de daling in de gemiddelde onderwijsprestaties is niet te wijten aan leerlingen met een migratieachtergrond. Het tegendeel is waar, omdat leerlingen met een migratieachtergrond beter presteren en hun aandeel stijgt in de populatie, is de gemiddelde daling van onderwijsprestaties in Vlaanderen getemperd dankzij leerlingen met een migratieachtergrond. Als we geen migratie hadden gekend, was de daling van wiskundeprestaties ongeveer 9 procent sterker geweest.
Een alternatieve hypothese is dat de vooruitgang van leerlingen met een migratieachtergrond ten koste is gegaan van autochtone leerlingen en hun vooruitgang. Zou het dan kunnen dat de stijging van leerlingen met een migratieachtergrond indirect de daling van autochtone leerlingen heeft ingezet? Voor deze hypothese vinden we evenmin steun. Uit de PISA-cijfers blijkt namelijk dat de daling van autochtone leerlingen even sterk was in ‘witte scholen’ dan in gemengde scholen.
Kloof aanpakken voor kwaliteit
Het feit dat de daling van de leerprestaties niet veroorzaakt werd door leerlingen met een migratieachtergrond, neemt niet weg dat er nog steeds een groot verschil is met de leerprestaties van autochtone leerlingen met een migratieachtergrond. Meer nog, deze kloof is bijna nergens in de wereld zo groot als in Vlaanderen (zie grafiek hieronder).
Als we erin zouden slagen om leerlingen met een migratieachtergrond op het niveau van onze autochtone leerlingen te laten presteren, dan zou het onderwijssysteem in Vlaanderen op het niveau van Japan of Canada komen. Het bestrijden van onderwijsongelijkheid moet dus een prioriteit zijn als we de kwaliteit van het onderwijs hoog willen houden.
KU Leuven blogt 
Ein Blick in die PISA-Studie zeigt: OHNE Kinder mit Migrationshintergrund würde Deutschland international auf Rang 8 liegen, MIT den Kindern auf Rang 20. En waar zijn analoge cijfers voor Vlaanderen?
Fakt ist: Wer nicht Muttersprachler ist, hat es schwerer. 80 Prozent der 15-jährigen Schüler, die mit ihren Eltern nach Deutschland eingewandert oder geflüchtet sind, sprechen zu Hause kein Deutsch
Commentaar van Raf Feys Sinds PISA-2000 is ook in Vlaanderen het aantal anderstalige leerlingen ook sterk toegenomen en dat drukt uiteraard ook de PISA-score
Een alternatieve interpretatie is als volgt: Doordat het niveau van ons onderwijs omlaaggetrokken wordt om inclusief te zijn voor kinderen met migratie achtergrond gaan de PISA resultaten erop achteruit. Doordat er veel/meer aandacht is in het onderwijs voor allochtonen gaan zij er wel relatief op vooruit. Er zijn dus mooie inspanningen om de kloof te dichten, maar momenteel lijkt dit ten koste van het algemene onderwijsniveau en dus een slechtere internationale positionering. Lijkt me toch een minstens evenwaardige interpretatie van de cijfers als die van Prof. Agirdag.
In plaats van “kinderen met migratie-achtergrond” zou je ook M-decreet kunnen zetten. Er zijn trouwens nog heel wat factoren die daar te plaatsen zijn .
Hoe verklaar je dan de gelijkaardige achteruitgang van resultaten in ‘ witte scholen’? volgens uw redenering zou de vooruitgang van de jongeren met migratie achtergrond ten koste zou gaan van deze met een autochtone achtergrond. Echter in scholen met voornamelijk autochtone leerlingen is er een gelijkaardige achteruit gang merkbaar. Het lijkt mij te eenvoudig om enkel naar migratie te kijken, of het volledig overboord te gooien. Zeker door politici. Zo is er al jaren een daling in de middelen die scholen krijgen per leerling. Dit terwijl het steeds complexer wordt om jongeren van kwaliteitsvol onderwijs te voorzien. Multiculturaliteit draagt daar zeker aan bij, maar de snel veranderende wereld ook. Waar de nadruk vroeger vooral op rekenen en schrijven lag, is er in de laatste 30 jaar multi-media bij gekomen. Moraliteit en opvoeding nemen een grotere plaats in, gezien normen en waarden niet zo gemakkelijk meer door twee voltijdswerkende ouders meegegeven worden en meneer pastoor het ook niet meer (kan.) wereld oriëntatie is belangrijker geworden omdat we in een meer geglobaliseerde wereld leven. Dan spreken we nog niet over het M decreet waardoor de leerkrachten zonder noemenswaardige extra middelen of opleiding plots voor jongeren met een (meervoudige) handicap moeten lesgeven terwijl ze de rest van de klas ook nog kwaliteitsvol onderwijs dienen te verschaffen. Voeg daar nog het aantal dalende leerkrachten aan toe en dan lijken de resultaten van de daling nog beperkt.
Beste Ines, de leerstof is in alle scholen ongeveer dezelfde gezien we een centrale aansturing hebben van ons onderwijssysteem (op de privé scholen na dan, maar die zijn voor de meesten onder ons onbetaalbaar en laat ik dus even ter zijde), en dus als men zaken aanpast in de ene school, dan net zo in de “Witte Scholen” , en zo komt het dat ook “Witte Scholen” achteruit boeren omwille van de algemene aansturing centraal
Aan immigranten die minder presteren in ons onderwijs systeem heeft Vlaanderen niks, waarom halen we die mensen dan binnen? En ons systeem aanpassen zodat ze mee zouden kunnen, is onzin. We hebben immigranten nodig die beter en sterker zijn dan ons, alleen zo komen we economisch vooruit dankzij migratie. Anders zal de last dat we er van hebben alleen maar groter worden