DOOR KAREL VAN ACKER. Circulaire Economie, de nieuwe manier van omgaan met grondstoffen en materialen om de huidige verspilling van materialen te keren, is noodzakelijk voor economische groei in Europa. De vorige Europese Commissie had Circulaire Economie vorig jaar hoog op de agenda gezet. De nieuwe Commissie Juncker is nog maar pas aangetreden en herroept nu dit beleid, weliswaar onder het mom van het maken van een “beter” plan tegen einde 2015. Nochtans is er geen moment te verliezen om Circulaire Economie verder te stimuleren.

Big things

De Europese Commissie had 2014 uitgeroepen tot het jaar van de Circulaire Economie. Circulaire Economie maakt komaf van het gangbare lineaire model waarin grondstoffen worden gedolven, verbruikt en weggegooid (gestort) of verbrand. In de Circulaire Economie is het de bedoeling elk afgedankt materiaal terug als grondstof in te zetten. Dat kan door meer en beter materialen te recycleren, producten te hergebruiken, maar vooral door de ganse levenscyclus van materialen goed en efficiënt te beheren. Deze nieuwe manier van denken is noodzakelijk, omdat Europa voor al haar grondstoffen zo goed als volledig afhankelijk is van andere werelddelen, en niet altijd van de politiek meest stabiele regio’s. De Europese economie is erg kwetsbaar door deze grondstoffenafhankelijkheid. Bovendien verhuist heel wat industriële activiteit in snel tempo naar landen waar grondstoffen vlot voorhanden en goedkoop zijn. Daartegenover staat dat verschillende studies aantonen dat het invoeren van een Circulaire Economie heel wat nieuwe economische activiteiten, en dus jobs, kan creëren.

Karel Van Acker

De nieuwe Europese Commissie Juncker gaat nu zwaar op de rem staan bij het streven naar Circulaire Economie. Eind december stelde eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie, Frans Timmermans, de krachtlijnen van het werkprogramma van de Commissie in 2015 voor. De Commissie wil enkel de “big things” aanpakken, zoals werkgelegenheid en economische groei. Al wat daar niet bij past, moet wijken. Zo ook het pakket voor de Circulaire Economie, opgesteld onder Janez Potocnik, de voormalige commissaris voor milieu. Dat pakket, de zogenaamde afval-richtlijn, wil het storten van afval uitfaseren tegen 2025 en stelt stevige recyclagedoeleinden voor de hele EU. Deze doelstellingen waren ondermeer om 70% van het huishoudelijk afval te recycleren tegen 2030, evenals, 80% van verpakkingsmateriaal en hout, 90% van staal, aluminium en glas, 60% van de kunststoffen, … Het plan zou 180.000 jobs opleveren, 8% besparingen per jaar opleveren voor bedrijven, samen goed voor € 600 miljard, en broeikasgassen reduceren met 2 à 4%. Hoezo, dit is geen “big thing”?

Grote bedrijven bepalen de agenda

Uit de reacties op de plannen van Frans Timmermans is wel duidelijk uit welke hoek de wind waait. Business Europe, de Europese werkgeversfederatie, was erg tevreden. Ze vonden het voormalige pakket afval-maatregelen mogelijk schadelijk voor de concurrentiepositie van Europese bedrijven. De Commissie lijkt vooral de belangen te verdedigen van deze lobby, die overigens niet bepaald bekend staat erg vooruitstrevend te zijn. Enkele grote bedrijven die liever geen verandering of verschuiving in economische prioriteiten zien, zijn blijkbaar in staat om de agenda van de Commissie te bepalen. Pittig detail is dat het Verbond van Belgische Ondernemers efficiënt grondstoffenbeheer wél als een strategisch-economische uitdaging ziet en in november nog een eigen studiedag over Circulaire Economie heeft gehouden.

Gelukkig is er ook heel wat tegenreactie gekomen op het schrappen van de Europese mededeling over Circulaire Economie. Zo kantte de Europese Raad van Milieuministers zich nog geen twee dagen later ‘unaniem’ tegen het terugtrekken van de Circulaire Economie mededeling. Gian Luca Galletti, de Italiaans milieuminister, zei erover: “Je kan niet aan de ene kant zeggen dat we de klimaatonderhandelingen tot een goed einde willen brengen in Parijs en aan de andere kant het Circulaire Economie pakket intrekken.”

Begin bij het begin

Frans Timmermans verdedigt de demarche van de EC door erop te wijzen dat het voormalige pakket over Circulaire Economie teveel gericht was op afvalbeheer. Toegegeven dat Circulaire Economie veel ruimer is dan dat, dat het ook moet gaan over het designen van producten zodat ze gerecycleerd kunnen worden, over nieuwe business modellen voor product-dienstcombinaties, over hersteleconomie, en over nog veel meer. Circulaire Economie moet een breed pallet aan stimulansen omvatten om bedrijven, overheden en burgers aan te zetten grondstoffen en materialen efficiënt in te zetten en de waarde ervan zoveel mogelijk in onze economie te houden.

Maar beginnen doe je bij het begin… of bij Circulaire Economie bij het eind van de materiaalketen. Een eerste ambitie moet blijven om het afval dat zal blijven geproduceerd worden, een betere bestemming te geven dan nu. De verschillen binnen Europa in afvalbeheer zijn nog schrijnend. Economische belangen zetten landen er bijvoorbeeld toe aan om verbrandingstaksen te verlagen, zodat de dure (over)capaciteit van verbrandingsinstallaties in sommige landen nog rendeert… weliswaar met als gevolg dat ook heel wat recycleerbaar materiaal wordt opgebrand. Een uniforme afvalmarkt maken, en op Europees niveau duidelijke doelstellingen zetten om materialen uit afgedankte producten effectief te herwinnen zal een essentieel onderdeel blijven, ook van toekomstige voorstellen.

Nieuwe toekomst voor Circulaire Economie?

De Europese agenda voor Circulaire Economie mag dan wel “on hold” gezet zijn, toch is er nog hoop. Frans Timmermans beloofde alvast een nieuw en beter voorstel voor het stimuleren van Circulaire Economie. Laat ons zijn belofte voor waar houden, en hopen dat een nieuw voorstel werkelijk verder gaat, inclusief de noodzakelijke maatregelen die ook reeds in het nu afgeschreven voorstel ware opgenomen, zodat ook de impact ervan in termen van jobs en economische groei kan worden gerealiseerd.