DOOR KELLY KEASBERRY. België is een aantrekkelijk land voor Nederlandse studenten. Studeren is in België namelijk goedkoper dan in Nederland en de kwaliteit van het onderwijs is er hoog. Dat maakt de overstap naar Leuven voor veel Nederlanders interessant. Toch verloopt het avontuur lang niet altijd vlekkeloos. Dat roept een belangrijke vraag op. Hoe komt het dat Nederlandse studenten het in België minder goed doen?

Studeren in Leuven

Kelly Keasberry

Ruim twee jaar geleden verhuisde ik van Utrecht naar Antwerpen. De drukinkt van mijn bachelorsdiploma Theologie was toen nog maar net droog. Ik emigreerde niet alleen uit zucht naar avontuur, maar ook om praktische redenen. Nederlandse onderwijsbezuinigingen maakten in 2014 een eind aan vier eeuwen van Utrechtse theologie. Een trieste tijd, maar ik besloot vooruit te zien. In de historische stad Leuven gloorde een nieuwe toekomst. In 2015 schreef ik me in voor een master Wereldreligies en Interreligieuze Dialoog aan de KU.

Cultuurverschillen tussen België en Nederland

Van tevoren was ik een gewaarschuwd mens. België en Nederland zijn twee verschillende landen, en hoewel studeren in België voor veel Nederlanders aantrekkelijk is, worden de cultuurverschillen nogal eens onderschat. Om goed voorbereid te zijn, besloot ik mij in te lezen. Ik kocht het boek Waarom Belgen niet kunnen voetballen en Nederlanders nooit wereldkampioen worden – Over de moeizame samenwerking tussen Belgen en Nederlanders van Evert Van Wijk (Lannoo, 2010) en trok me terug op een zonnig bankje aan het Ladeuzeplein. Het prettige en bruisende Leuven maakte dat ik mij al snel thuis voelde. Zonder veel pijn nam ik afscheid van de Hollandse lunch van karnemelk en zwetende boterhammen met kaas. Toch ontkwam ik niet aan momenten die mij deden beseffen dat ik een immigrant was.

De Hollandse directheid en de Belgische beleefdheid

De Vlaamse cabaretier Alex Agnew zei ooit: “Het ergste wat je tegen een Nederlander kunt zeggen is: ik heb daar geen mening over.” Nederlanders vinden zichzelf open en eerlijk, maar in het buitenland wordt dat soms anders ervaren. Hoogleraar Erin Meyer van de Franse Insead business school noemt de Nederlanders lomp, direct en behept met een serieus autoriteitsprobleem. Au! Maar hoe kan dat nu, we bedoelen het toch niet slecht? Ongetwijfeld niet. De woorden van Meyer zeggen dan ook iets over de Franse cultuur. Waar Fransen beleefdheid en respect voor gezag in hoge mate waarderen, zijn dat voor de Nederlanders juist openheid en gelijkheid. België neigt in dat opzicht meer naar de Franse politesse. Een Belgische student zal de professor niet snel openlijk tegenspreken. In België komt dat brutaal over. Nederlandse professoren kijken daar minder van op. Sterker nog: als je goede argumenten hebt kan dat zomaar een hoger cijfer opleveren. Het is tekenend voor het mentaliteitsverschil. Na twee jaar kan ik gelukkig mijn angst om een ‘dikke nek’ te zijn laten varen. Zelfs hoffelijkheid is te leren.

In België komt het brutaal over de professor openlijk tegen te spreken. Nederlandse professoren kijken daar minder van op. Sterker nog: als je goede argumenten hebt kan dat een hoger cijfer opleveren.

Kennis: toepassen of reproduceren

Tot zover de mentaliteit. Een ander verschil tussen de buurlanden is de benadering van kennis. Waar Nederlanders zich vooral richten op de toepassing van kennis, staat in België het reproduceren van kennis centraal. In Leuven maakte ik dan ook voor het eerst kennis met het begrip ‘van buiten leren’. In België moet je de examenstof door en door kennen, liefst tot in detail. Een zesjescultuur is hier onbekend. Kom je in Nederland misschien nog wel weg met een gelikte Powerpoint-presentatie of een vlot verhaal, Belgische professoren vragen steevast door. Wees dus niet verbaasd als de straten van Leuven stilvallen tegen de examenperioden. Studenten trekken zich dan terug in hun kot, waar ze blokken tot in het holst van de nacht. Veel van mijn medestudenten ervaren een 16/20 als een laag cijfer. Betekent dit voor Nederlanders dat ze hun praktische inslag maar beter kunnen thuislaten, om zich puur op de theorie te gaan focussen? Beslist niet. De combinatie van Hollandse welbespraaktheid en een Belgische onderbouwing kan ook in Leuven op waardering rekenen. Wie erin slaagt om beide werelden in zich te verenigen, heeft een grote kans op succes.

Mijn allereerste mondeling examen

Nog een verschil zijn de examens. In Nederland worden die doorgaans schriftelijk afgenomen. Dat gaat ongeveer als volgt: de studenten stappen een grote zaal binnen. De tafeltjes zijn uit elkaar geschoven en voorin zitten de professor en een surveillant. Nadat de blaadjes zijn rondgegaan kun je een speld horen vallen. Hoe anders gaat dat in Leuven. Wat onwennig stapte ik op mijn eerste examendag een ruimte binnen waar vijf studenten zaten te schrijven. De professor zag mijn aarzeling en stak mij een vel toe met drie omcirkelde vragen. Ik begreep dat ik die moest voorbereiden. Onderwijl kon ik mij eventueel laten inspireren door het mondelinge betoog van een medestudente. Twintig minuten later was de beurt aan mij. Ik nam plaats tegenover de professor; achter mijn rug nog vier ijverige schrijvers. Oei, zou ik hen niet storen? Voor alle zekerheid beperkte ik mij tot een fluistertoon. Mijn redevoering kwam die dag niet erg sterk uit de verf. Maar alles went, zelfs een mondeling examen.

Een goede voorbereiding op je nieuwe avontuur

© KU Leuven – Rob Stevens

Twee jaar na dato heb ik helemaal mijn draai gevonden in dit bijzondere land. Je vindt er prachtige steden, kwalitatief hoogwaardig onderwijs, vriendelijke mensen en een goede kwaliteit van leven. En niet onbelangrijk: studeren in het buitenland verbreedt je horizon. Een ervaring die ik zeker iedereen kan aanbevelen. Wat kleine cultuurshockjes hier en daar behoren echter tot het totaalpakket. Een goede voorbereiding is het halve werk. Zet je Hollandse oranjebril af en je kosmopolitische zonnebril op. Vergeet ook niet je avontuur te kruiden met een ruime dosis positiviteit, charme en open mindedness. Vriendelijkheid is een taal die overal ter wereld wordt verstaan.

Vijf tips om het cultuurverschil te overbruggen

Een internationaal studie-avontuur is niet altijd gemakkelijk, maar beslist de moeite waard. Met het nieuwe academiejaar in zicht, geef ik alvast vijf tips voor Nederlanders en Belgen om het cultuurverschil te overbruggen:

• Maak gebruik van elkaars pluspunten. Waar Belgen van Nederlanders kunnen leren om hun ideeën te profileren, kunnen Nederlanders van Belgen leren om te investeren in relaties. België heeft een echte netwerkcultuur. De perfecte combinatie: investeer in samenwerkingsverbanden en communities (zoals facebook), wissel aantekeningen uit en werk samen examenvragen uit. Door actief de krachten te bundelen ontstaat al snel een band.
• Toon oprechte interesse. Mensen zijn verschillend, maar vrijwel iedereen wil graag gezien en gehoord worden. Neem de tijd om actief interesse te tonen en naar de ander te luisteren. Zo maak je zeker vrienden.
• Ga uit van elkaars goede bedoelingen. Deins je terug bij een Hollander die botweg zijn mening ventileert? Grote kans dat hij slechts probeert om het ijs te breken. Die stille Belg aan de andere kant probeert zich niet in te dekken, maar heeft gewoon wat aanmoediging nodig om zijn mening te geven.
• Van buiten leren kun je leren. Van buiten leren gaat makkelijker als je structuur zoekt in de tekst. Kopjes, opsommingen, samenvattingen en sleutelwoorden geven een indicatie van wat belangrijk is. Markeer ze desnoods met een felle kleur. Ook mindmaps of het uitwerken van modellen kunnen helpen. Zo ga je structuur zien in de leerstof en kun je losse begrippen in een samenhangend kader plaatsen. Vergeet bovendien nooit te refereren. Een vlot verhaal is ook in België beslist welkom, maar alles wat je zegt moet je kunnen onderbouwen.
• Vergeet de broodtrommel! Wist je dat je in Leuven al voor een paar euro kunt genieten van een lekkere lunch? Door regelmatig samen met je vakgenoten een tafeltje op te zoeken zul je je al snel gaan thuis voelen in Leuven.