DOOR HANNA VANDENBUSSCHE. Een marathon lopen onder de twee uur blijft voorlopig nog onhaalbaar. Sponsor Nike had de recordpoging nochtans voorbereid met de allerbeste wetenschappers en marathonlopers. Dit terwijl wereldrecords uit het verleden hun geloofwaardigheid verliezen door dopingschandalen.
Hanna Vandenbussche
Recordpoging op de marathon mislukt… met 24 seconden. Zo luidde het pijnlijke verdict in meerdere krantenkoppen. Zaterdagochtend hebben drie toplopers tevergeefs een poging ondernomen om onder de twee uur op de marathon te lopen. De Keniaan Eliud Chipchoge flirtte tot de laatste kilometers met deze mythische grens, maar kwam tenslotte enkele kostbare seconden tekort.
In de ogen van vele sportliefhebbers is Chipchoge’s tijd nog steeds bovenmenselijk, maar dit bleek niet zo voor de vele wetenschappers, managers en sponsoren die het grootse initiatief ondersteunden. Het hele team, dat bijeengebracht werd door de hoofdsponsor NIKE, had het lichaam van de marathonatleet tot in de kleinste details geanalyseerd. Wetenschap en traditie, zo beweren zij, moeten samenkomen om marathonkampioenen te maken.
Waar is onze bewondering gebleven voor de individuele atleet die zijn of haar dromen najaagt onafhankelijk van wetenschappelijke testen en berekeningen?
Waar is onze bewondering gebleven voor de individuele atleet die zijn of haar dromen najaagt onafhankelijk van wetenschappelijke testen en berekeningen? Die bewondering is vandaag ver te zoeken: door de verschillende dopingschandalen is elke onverwachte en onvoorspelbare prestatie meteen verdacht. De vaak onterechte beschuldigingen of verdachtmakingen treffen echter niet alleen de atleten van vandaag: ook prestaties uit het verleden dreigen hun geloofwaardigheid te verliezen.
Onvoorspelbaar als synoniem voor verdacht
Zo vergaat het bijvoorbeeld de Britse atlete Paula Radcliffe, wereldrecordhoudster op de marathon. Met haar spreuk ‘Never set limits, go for your dreams’ zou zij uiteindelijk haar eigen dromen waarmaken. Bijna exact vijftien jaar geleden zette ze op de Londense marathon een wereldrecord neer van 2u15min, een tijd die tot de verbeelding sprak en die emoties van ontroering en bewondering opwekte. Afgelopen weekend kreeg de prestatie van de marathonrecordhoudster ineens een andere betekenis: de Europese atletiekfederatie schreef haar marathontijd af als ‘verdacht’ en denkt eraan om deze zelfs te schrappen van de lijst van wereldrecords. Als reden gaven ze op dat ze twijfelden over de geloofwaardigheid van haar prestatie. Radcliffe zou namelijk net niet genoeg getest zijn op verboden middelen in de maanden die voorafgingen aan haar wereldrecord. Zonder enig tastbaar bewijs, maar op basis van enkele vermoedens, dreigt Radcliffe met andere woorden de erkenning van haar haar grootste verwezenlijking ooit te verliezen.
Paula Radcliffe op de New York City Marathon in 2007
De marathonloopster reageerde verbitterd, maar toonde anderzijds wel begrip voor de intentie die achter deze beslissing schuilt: het ideaal van een zuivere en geloofwaardige sport. Dopingzondaars die zich laten drijven door motieven van geld of (valse) eer, verzieken de sport in al haar aspecten. Elke prestatie wordt door één of ander verboden product op kunstmatige wijze voorspelbaar gemaakt, terwijl de naïeve sportliefhebber zijn (doping)held als goddelijk en bovenmenselijk beschouwt.
Paula’s spectaculaire prestatie van toen was onvoorspelbaar en blijkt nu, net door die onvoorspelbaarheid, verdacht.
Dopingschandalen treffen echter niet alleen de geloofwaardigheid van de sport in het algemeen. De grootste slachtoffers zijn die atleten die wel op een authentieke wijze met hun sport bezig zijn en ook in staat zijn om spectaculaire prestaties neer te zetten. Zij worden soms op onterechte wijze verdacht, en verliezen hierdoor voorgoed hun reputatie en waardigheid.
Dit gebeurde afgelopen zaterdag, toen de internationale atletiekfederatie met het voorstel kwam om de prestaties van sommige wereldrecordhouders uit het verleden niet langer te erkennen. Wie, zoals Radcliffe, net niet genoeg dopingcontroles had ondergaan voor zijn of haar wereldrecord, wordt misschien onverbiddelijk van de lijst geschrapt.
Door deze beslissing van de atletiekfederatie rust er momenteel een (vaak onterechte) verdenking op meerdere recordhouders. Een verdenking die al gauw zal omslaan in een beschuldiging: wie twintig jaar geleden een record liep, zou spontaan zijn of haar prestatie hebben ‘geforceerd’ door middel van doping. Hun prestatie van toen zou in de ogen van enkele wantrouwige individuen op artificiële en illegale wijze voorspelbaar zijn gemaakt.
Maar wat met de wetenschappelijke voorspelbaarheid van topprestaties? Kan de wereldrecordpoging van Chipchoge ook niet beschouwd worden als artificieel en voorspelbaar? Mag de wetenschap zomaar pretenderen dat zij voortaan wereldkampioenen en recordhouders kan ‘maken’?
Physically primed for the experience
Enkele maanden geleden kondigde de sponsor Nike vol trots haar grootse project aan: onder haar vleugels zou een sterfelijke mens in staat moeten zijn om onder de twee uur te lopen.
Embed from Getty ImagesDe sponsor bracht een heel team van onderzoekers bijeen die de drie beste marathonlopers ter wereld zouden opvolgen. Op basis van statistieken en allerhande wetenschappelijke testen hadden deze experten perfect kunnen berekenen dat deze drie atleten over de ideale lichaamsbouw beschikten om de magische grens van 2 uur te doorbreken. Physically primed for the challenge, zo luidde hun beschrijving van de ‘uitverkoren’ atleten. Als machines werden de marathontoppers klaargestoomd: alle trainingen werden minutieus opgevolgd aan de hand van complexe grafieken waarin alle wetenschappelijke data werden samengebracht. Uiteindelijk moest de atleet er alleen nog voor zorgen dat alle berekeningen van zijn wetenschappelijke begeleiders klopten.
Ook op de dag zelf werd er ook niets aan het toeval overgelaten: het ideale tijdstip was al wekenlang berekend (6u45 ‘s ochtends), de beste weersomstandigheden waren inmiddels voorspeld en de atleten werden vergezeld van twintig hazen en een elektrische wagen. Daarnaast konden ze rekenen op het allerbeste materiaal: Nike ontwierp de lichtste wedstrijdschoen ooit en schonk zijn atleten de beste kledij.
Zaterdagochtend was het dan uiteindelijk zover: de mythische afstand van 42 kilometer afmalen tegen een tempo van meer dan 21 kilometer per uur. Geen wereldstad zoals Parijs, Berlijn of Londen vormde het decor, maar een formule 1 circuit in een onbekend gebied in Italië.
Het resultaat? Kipchoge eindigt in een tijd van 2u en 24 seconden, een kleine halve minuut boven het vooropgestelde doel. Ondanks deze ‘mislukking’, spreken we uiteraard allemaal vol lof over de heldhaftige poging van Chipchoge om bijna onder de twee uur te lopen. Het is een leuk initiatief van NIKE, maar daar blijft het ook bij. Mijns inziens, is het niet vergelijkbaar met een wereldrecord dat gelopen wordt in een gewone stad, in gewone omstandigheden, zonder te veel aandacht van media, managers en sponsors op voorhand.
Zo liep Radcliffe vijftien jaar geleden alleen door de straten van Londen op wedstrijdschoenen die minstens een halve kilo meer wogen, droeg ze de zware kledij van die tijd en at ze een simpele kom havermout als ontbijt. Ze liep met twee tempomakers die ze eerder als concurrenten zag en die ze uiteindelijk ook achter zich liet.
Paula’s spectaculaire prestatie van toen was onvoorspelbaar en blijkt nu, net door die onvoorspelbaarheid, verdacht. Het dopingspook heeft onze houding tegenover sporthelden zodanig verziekt dat enkel de wetenschap en haar cijfers het ideaal van een zuivere sport nog denken te kunnen redden.
KU Leuven blogt 
De middelen die ingezet worden voor een “zuivere en geloofwaardige sport” zijn onverantwoord. De rechten van een individu worden opzij gezet om de belangen van een groepsactiviteit te dienen. Topsport is inherent ongezond en eigenlijk een slechts nevenactiviteit in onze maatschappij; het is geen gezondheidszorg, voedselproductie… Daar mag men privacy en respect (o.a. aangaande bewijslast) voor het individu niet aan opofferen. Dergelijke verregaande maatregelen moeten zich beperken tot het beschermen van de mens, niet de (top)sport. Als een gezondheidstest volstaat (beter beschermt) is een dopingtest overbodig of minder nodig (waardoor schaarse middelen elders ingezet kunnen worden). Als daardoor ‘freaks’ uitgesloten worden dan is dat verantwoord. De meeste mensen kunnen ook niet deelnemen omdat ze geboren werden met normale capaciteiten. De ‘overmatig getalenteerde sporter’ heeft dan gewoon pech zoals de meesten onder ons. En als prestatiebevorderende middelen de gezondheid niet bedreigen (bv. een matige inname van alcohol) dan is er geen grond om dit te verbieden. Ik beschouw topsport als de sublimatie van de duels in de oudheid waarmee een oorlog vermeden werd; hoe verklaart men anders het belang dat aan topsport gehecht wordt. Het is hoog tijd dit zijn juiste plaats in onze moderne maatschappij te geven.
Een bescheiden mening van een sportwetenschapper:
Jeroen
Jammer. Heel jammer.
Ondanks dat ik me wellicht deels zou kunnen vinden in het punt dat Hannah hier probeert te maken, is dit stuk totaal niet overtuigend voor wie de feiten kent. Het staat namelijk vol met feitelijke onjuistheden.
Ik zal me beperken tot het benoemen van de belangrijkste:
Paula Radcliffe geloofde hard in een wetenschappelijke aanpak!
Paula Radcliffe wordt hier neergezet als individuele atleet die haar dromen najaagt onafhankelijk van wetenschappelijke testen en berekeningen. Echter, als er 1 atlete is in de geschiedenis van het marathonlopen die haar sport wetenschappelijk benaderde, dan is het Paula Radcliffe. Radcliffe werd vanaf het begin van loopcarriere wetenschappelijk begeleid door inspanningsfysioloog Andy Jones (bewijs: https://www.exeter.ac.uk/media/universityofexeter/internationalexeter/documents/iss/paula_ijssc_paper.pdf ). Jarenlang werd Radcliffe “minutieus opgevolgd aan de hand van complexe grafieken waarin alle wetenschappelijke data werden samengebracht”. De prestatie van Radcliffe was dan ook niet wetenschappelijk onvoorspelbaar. Integendeel, de genoemde wetenschapper Andy Jones voorspelde voor dat Radcliffe haar eerste marathon liep, dat ze daar in staat zou zijn tot een tijd van in de 2:18, opmerkelijk aangezien het WR op dat moment op 2:18:47 stond. Radcliffe debuteerde vervolgens in 2:18:55.
Interessant genoeg heeft het team van Nike de trainingen van de 3 lopers, enkel in kaart gebracht en heeft nooit trainingen aan laten passen.
Verder is het belangrijk in te zien dat het voorstel van de IAAF over het schrappen van records (dat overigens een minimale kans van slagen heeft) zeker niet gebaseerd is op de onvoorspelbaarheid van het record van Radcliffe, zoals hier gesuggereerd wordt. Het voorstel is om ALLE records die niet aan de huidige standaard voor doping testing voldoen, te schrappen. Logischerwijs komt dat zo ongeveer neer op alle records die voor 2005 zijn gevestigd, waaronder die van Radcliffe.
En, omdat ik nu eenmaal een schoenennerd ben, de nieuwe Nike schoenen zijn NIET de “lichtste wedstrijdschoen ooit”. Er zijn tegenwoordig diverse wedstrijdschoenen die minder dan 150 gram wegen, ruim lichter dan de 185 gram van de nieuwe Nike schoenen.
“Zo liep Radcliffe vijftien jaar geleden alleen door de straten van Londen op wedstrijdschoenen die minstens een halve kilo meer wogen”. Toegegeven, het is 14 jaar na dato niet makkelijk te achterhalen welke schoenen Radcliffe droeg tijdens haar WR, maar het lijkt er hard op dat dit de toenmalige “Nike zoom marathoner” schoenen waren, die welgeteld 7 gram (!!) zwaarder waren dan de nieuwe Nike schoenen. Wat de “minstens een halve kilo” het beste ‘alternative fact’ van deze bijdrage maakt.
Hallo Wouter,
Toen ik jouw reactie las zat ik met een vreemd gevoel, zo van “wat wil hij nu eigenlijk vertellen”? M.i. ben je de titel van het stuk van Hanna uit het oog verloren. Je lijkt mij eerder haar bevindingen af te breken en je geeft zelf geen bijdrage aan haar artikel.
Elke “atleet” van een bepaald niveau laat zich door “cijfers” bijstaan. Ik ben geen atleet maar een jogger (om gezondheidsredenen, wie niet?) die moeite moet doen om nog maar te kunnen blijven lopen. De 50 gepasseerd laat ik mij met goede raad en daad bijstaan om mijn machine zo vlot mogelijk te laten draaien: een sportcoach, een dieetcoach, Bakala Academy. Zelfs de Grieken deden er alles aan om de beste resultaten neer te zetten. Hoe puur was puur in die tijd…zo puur dat vrouwen werden uitgesloten, want naakte mannen…
Het wordt een moeilijk oefening om appelen met appelen te vergelijken. Gaan we Jesse Owens ook uitsluiten want hij was in zijn tijd ook uitzonderlijk. De blanken lopen achterop bij de zwarten. Deze laatsten worden nu al vies bekeken…
Het budget dat Nike voor deze prestatie vrijmaakte laat alle andere achter zich en niet een beetje. Als we over budgetten in België praten wordt het al helemaal een scheefgetrokken situatie. Gaan we dan ook de budgetten per atleet beperken?
Het komt nu in de sport en overal op details aan. Het is onder de twee uur of niet, twee uur zou zelfs een falen geweest zijn. In dit opzicht vind ik haar stelling juist dat Radcliffes loopschoenen een halve kg zwaarder waren dan de huidige schoenen. Letterlijk in het onjuist, maar figuurlijk klopt het wel. Gewicht speelt ook een rol. Ik vind de prestatie van Radcliffe inderdaad groter dan die van “Nike” en het circus. Ondanks een aanpak buiten alle proporties is men er weer niet in geslaagd onder die magische grens te blijven. Ik geniet van iedereen die probeert “de droom” te koppen. Dat dit gebeurt in een bepaalde tijd met bepaalde waarden, neem ik erbij. Die waarden fluctueren waardoor die erg geladen zijn want wat voor de ene geldt, geldt niet voor de andere of juist nog meer… Die twee uur zal puur altijd een magische grens blijven. Misschien wordt er af en toe onder gebleven maar ik betwijfel of ik dit nog zal meemaken!
Beste Wouter,
Goede terechtwijzingen. Heel belangrijk om de feiten juist te hebben.
Wat ik wel erg jammer vind is dat je niet op de filosofische boodschap ingaat. Ik las het artikel namelijk vooral als een sportfilosofische bespiegeling op de de grens tussen wetenschap en sport en wat er gebeurt als die vervaagt naargelang minder en minder aan het toeval wordt overgelaten. In deze materie is de filosofie natuurlijk weel belangrijker dan de details (daarom heten het ook, details).
Wanneer sport te voorspelbaar wordt, dan is alle kijkplezier ook wel van de baan. De meest intense sportwedstrijden zijn die met toevallige gebeurtenissen (Christiano Ronaldo die snel uitvalt in de finale van het EK, een plotse valpartij in de Ronde Van Vlaanderen, etc.). Ik vind het moedig om een stem te horen klinken die in deze tijd van technologische vooruitgang een lans breekt voor authentieke sportbeleving. Wordt deze authenticiteit bedreigt door lichtjes lichtere schoenen? Waarschijnlijk niet. Maar het is zeker terecht vraag om naar de grenzen te vragen, zeker door iemand die zelf atlete is. Een sporter kijkt hier wellicht anders naar dan een wetenschapper.
Persoonlijk was ik dolenthousiast dat de recordpoging mislukte. Niet omdat ik tegen wetenschap of tegen de loper ben. Maar omdat ik serieuze twijfels heb bij de idee dat alles controleerbaar moet zijn. Deze recordpoging is een mooi voorbeeld dat dit niet zo is.
Dennis Vanden Auweele