DOOR TOM WILLAERT. Gisterenavond werd het voorlaatste seizoen van Game of Thrones afgetrapt. Dankzij populaire romans en televisieseries zijn de middeleeuwen weer helemaal ‘in’. Maar waar komt die aantrekkingskracht voor de middeleeuwen vandaan?

Tom Willaert

Miljoenen Amerikanen zaten gisteren aan hun scherm gekluisterd voor de start van het laatste seizoen van Game of Thrones. Vandaag al kijken vele extra miljoenen mensen over de hele wereld op legale en minder legale wijze naar de openingsaflevering. Waarschijnlijk verdrinkt u vandaag ook haast in recensies, grappige gif’s, theorieën en opiniestukken zoals deze blog. Waarom kunnen we maar geen genoeg krijgen van de machtsstrijd in Westeros?

Verbeelde middeleeuwen

De middeleeuwen lijken een grote aantrekkingskracht op ons uit te oefenen. De voorbije vijf jaar alleen al konden we kijken naar series als Reign, Galavant, The White Queen, Vikings … Verder kan je haast geen boekenwinkel binnenwandelen zonder te struikelen over historische romans, middeleeuwse fantasy-boeken en stationsromannetjes met bevallige jonkvrouwen en knappe prinsen. Deze interesse in de middeleeuwen is ook zeker niet nieuw. Al in 1838 wist Hendrik Conscience in De Leeuw van Vlaanderen de Guldensporenslag te herinterpreteren om een Vlaamse identiteit te creëren.

Game of Thrones slaagt erin om verschillende visies op de middeleeuwen perfect te mixen. Zo kan de reeks een erg divers publiek kan aanspreken.

Films, series, boeken en videogames bekijken de middeleeuwen altijd door een hedendaagse bril. In stationsromannetjes is die periode bijvoorbeeld vaak niet veel meer dan een exotische decor waarin personages hun modern ogende passionele liefde kunnen beleven. In de populaire verbeelding zijn de middeleeuwen met andere woorden een soort lege doos waarin hedendaagse ideeën en verhalen netjes kunnen worden verpakt. Historici hebben misschien nog een goed beeld van de ‘echte’ middeleeuwen, maar voor de meesten onder ons is de periode vooral een product van onze verbeelding.

De ideale mix

Game of Thrones slaagt erin om verschillende visies op de middeleeuwen perfect te mixen. Zo kan de reeks een erg divers publiek kan aanspreken. Geschiedeniskenners zullen bijvoorbeeld treffende gelijkenissen zien met de Engelse geschiedenis, vooral de periode van de Rozenoorlog (1455-1485). De Yorks en de Lancasters geraakten toen verwikkeld in een bittere strijd om de Engelse troon. In Game of Thrones voeren verschillende huizen dan weer oorlog met de Lannisters om het bezit van de ijzeren troon, het symbool van de absolute macht. Ook bepaalde personages lijken rechtstreeks of onrechtstreeks te verwijzen naar historische figuren. De angstaanjagende Tywin Lannister vertoont bijvoorbeeld gelijkenissen met Edward I, de misvormde dwerg Tyrion doet denken aan Richard III, en Cersei’s walk of shame heeft opvallend veel weg van de boetedoening van Jane Shore, een van de maîtresses van Edward IV.

De ‘donkere’ middeleeuwen zien we duidelijk terug in Game of Thrones.

Ondanks deze gelijkenissen, heeft de serie zeker niet de ambitie om historisch correct te zijn. Ze weet bijvoorbeeld net zo goed fantasy-fans te plezieren met draken, magie en de mysterieuze white walkers. En ook de grote piramide van Myreen en andere bouwwerken aan de andere kant van de Narrow Sea zijn niet heel waarheidsgetrouw. Game of Thrones zet duidelijk ook sterk in op de barbaarse voorstelling van de ‘donkere’ middeleeuwen. De slachtpartij van de red wedding, de stikkende Joffrey, de brandende Shireen Baratheon … elk seizoen heeft zijn iconisch gruwelijke sterfscènes; om nog maar te zwijgen van alle foltering en seksueel geweld. Het geweld wordt wel uitgebalanceerd door lichtere momenten. Vooral Tyrion Lannister, Varys en Bronn zorgen voor de komische noot. Dat uitgekiend evenwicht maakt Game of Thrones erg entertainend.

Meer dan escapisme

Hoewel deze focus op spanning, geweld en seks Game of Thrones op het eerste zicht misschien oppervlakkig en escapistisch doet lijken, heeft de serie toch veel meer te bieden. Ja, iedereen wil weten wie er op de Iron Throne zal belanden, welk geliefd personage er nu weer zal sterven en of de Stark-kinderen elkaar ooit nog levend terug zullen zien. We laten ons gewillig meevoeren naar een gewelddadige, spannende wereld die ver van de onze staat.

De grootste kracht van Game of Thrones ligt in de hedendaagse herkenbaarheid.

Tegelijk slaagt Game of Thrones erin heikele thema’s aan te kaarten, net omdat de wereld van de serie zo ver van de onze staat. Zo weet de serie verschillende hedendaagse problematieken in een middeleeuws kleedje te steken. Een boek wordt al snel zware kost als het gaat over de verweving van geloof en politiek in Amerikaanse alt-right middens, met politici die o.a. abortus en het homohuwelijk willen verbieden om morele redenen. De coup van de Sparrows en de religieuze vervolgingen die erop volgen is daarentegen veel verteerbaarder. Daenerys Targaryens problematische status als blank verlicht despoot vertoont ook parallellen met de Amerikaanse invasie van Irak. Ook de VS zag zichzelf oorspronkelijk als redder van de lokale bevolking, om dan vast te stellen dat die bevolking dat zelf niet altijd zo zag. Game of Thrones slaagt erin om de corrumperende effecten van macht op een erg tastbare manier in beeld te brengen. Niet toevallig worden verschillende kandidaten in de aanloop naar grote verkiezingen vergeleken met personages uit de reeks.

In die hedendaagse herkenbaarheid ligt dan ook de grootste kracht van Game of Thrones. Dit is al helemaal zo voor de overkoepelde idee van de serie: rivaliserende huizen strijden om de ijzeren troon, maar “Winter is coming”. Tenzij de verschillende fracties erin slagen samen te werken, niet alleen met elkaar maar ook met de gedemoniseerde wildlings, wordt de troon wellicht herleid tot een buitenmaats ijsblokje. Zo’n “Alle Menschen werden Brüder”-boodschap wordt al snel hopeloos melig, maar door de lens van Game of Thrones lijkt het plots vanzelfsprekend.

Deze blog is gebaseerd op een lezing uit de eerste Letteren Lezingenreeks, De ‘nieuwe’ middeleeuwen. In september 2017 organiseert de Letterenfaculteit een tweede editie van haar lezingenreeks met als thema het modernisme.