DOOR HANS DE MEY. In Game of Thrones start Daenerys een oorlog om haar recht op de troon op te eisen. Prima entertainment, maar wat als we, bij wijze van gedachtenexperiment, het moderne oorlogsrecht op haar situatie toepassen?
Hans De Mey
Sedert 2011 volgen ettelijke miljoenen mensen wereldwijd de HBO-hitserie ‘Game of Thrones’, een verfilming van George R.R. Martins ‘A Song Of Ice and Fire’. Terwijl het laatste seizoen alweer de ontknoping nadert blijft de serie haar miljoenenpubliek trouw aan zich binden. De serie vertoont de machtsstrijd van verschillende politieke fracties voor de zogenaamde ijzeren troon die, als troon voor de absolute monarch, het hoogste bastion van macht in Westeros vertegenwoordigt.
De serie staat bekend voor haar gewelddadige en rauwe afbeelding van zowel de ervaringen van de individuele personages als van de veldslagen zelf. Met name Daenerys van het huis Targaryen is een favoriet van velen, die met het recht van haar geboorte en de macht van haar draken zowat de sterkste claim heeft op de troon. We kunnen ons echter de vraag stellen of een dergelijke claim zich vertaalt in het voeren van een rechtvaardige strijd, of met andere woorden; voldoet Daenerys’ oorlog aan de eisen van het moderne oorlogsrecht?
Daenerys en het vorstelijk absolutisme
Daenerys is naar eigen zeggen “Born to rule Westeros”. Als rechtstreekse afstammelinge van de laatste rechtmatige koning, voor de Baratheon-rebellie haar familie doodde en haar overzee dwong, heeft ze inderdaad de claim van het bloed. De vraag is in welke mate een dergelijke claim overeind zou blijven in het huidige globaal-politieke landschap. Een absolute monarchie valt immers moeilijk te rijmen met onze democratische beginselen en ons geloof in de waarde van het zelfbeschikkingsrecht van volkeren. Laten we eerst dit systeem van vorstelijk absolutisme eens onder de loep nemen.
Een absolute monarchie valt moeilijk te rijmen met onze democratische beginselen en ons geloof in de waarde van het zelfbeschikkingsrecht van volkeren.
In het vorstelijk absolutisme heeft de monarch de volledige regerende autoriteit en is zelf niet gebonden aan de wet. Tegenwoordig denken we daarbij vaak aan onderdrukking en uitbuiting. De geschiedenis heeft ons immers geleerd wat de gevaren zijn van een dergelijke macht.
Het is echter belangrijk om te begrijpen dat binnen dit systeem de vorst niet beschouwd wordt als een inbreuk op de volkssoevereiniteit, maar als de belichaming ervan. Onze tegenstelling tussen monarchie en democratie verdwijnt wanneer je de vorst begrijpt als de entiteit waarin het volk zichzelf begrijpt en bestuurt.
Ook in de serie zien we Daenerys volgelingen vergaren uit hun vrije wil. Ze bevrijdt slaven en biedt hen de keuze om haar te volgen of hun eigen weg te gaan. Zowel in theoretische als in praktische zin kan Daenerys dus gezien worden als de belichaming van de politieke soevereiniteit van haar volk.
Het principe van de rechtvaardige oorlog
Na de bespreking van het politieke systeem kunnen we ons nu richten op de oorlog zelf. In het moderne denken moet er aan verschillende voorwaarden voldaan worden eer een oorlog rechtmatig begonnen kan worden. Zo moet de oorlog bijvoorbeeld een laatste toevlucht zijn en in proportie zijn met het beoogde doel. De voornaamste voorwaarde is echter die van de rechtvaardige grond. Wanneer is een politieke entiteit moreel gerechtvaardigd om ook daadwerkelijk de oorlog te verklaren? Momenteel worden er twee zulke gronden erkend, namelijk als reactie op internationale agressie en als reactie op extreme schendingen van de mensenrechten; de zogenaamde humanitaire interventies.
Wanneer is een politieke entiteit moreel gerechtvaardigd om ook daadwerkelijk de oorlog te verklaren?
Interessant voor onze analyse is dat internationale agressie gedefinieerd wordt als “any use of force or imminent threat of force by one state against the political sovereignty and territorial integrity of another”. Niet alleen is de Targaryen-dynastie afgezet na een bloedige revolutie, Daenerys heeft tijdens haar leven ook verschillende aanslagen vanuit Westeros overleefd. Aangezien Daenerys, als absolute monarch, gelijkgesteld is met de politieke soevereiniteit van haar volk, kunnen deze aanslagen gezien worden als een daad van internationale agressie. Dit betekent dat haar oorlog om Westeros voldoet aan de eisen van het moderne oorlogsrecht.
Slavensteden en humanitaire interventies
Naast de strijd om de heerschappij over Westeros heeft Daenerys echter ook strijd geleverd tegen verschillende slavensteden op het continent Essos. Aangezien ze in deze strijd is opgetreden als agressor, kan ze daarin enkel gerechtvaardigd zijn wanneer dit valt onder zogenaamde humanitaire interventies. De definitie hiervan luidt: “The threat or use of force across state borders by a state (or group of states) aimed at preventing or ending widespread and grave violations of the fundamental human rights of individuals other than its own citizens, without the permission of the state within whose territory force is applied”.
We moeten ons dus enerzijds de vraag stellen of slavernij valt onder zware schendingen van de mensenrechten, en anderzijds of het doel van Daenerys ook expliciet de bevrijding van de slaven was. Hierover kunnen we kort zijn. Slavernij schendt verschillende principes die we beschouwen als integraal onderdeel van de waardigheid van de mens. Zelfbeschikkingsrecht, vrijheid, gelijkheid… Ook de bedoeling van Daenerys is duidelijk, aangezien verschillende keren vermeld wordt dat ze de slavernij wil afschaffen, en bij de belegering van Meereen spreekt ze rechtstreeks de slaven toe, waarbij ze verzekert dat ze hen enkel wenst te bevrijden.
Als conclusie kunnen we dus stellen dat Daenerys niet enkel een gerechtvaardigde claim op de troon heeft, maar dat haar handelen ook overeenkomt met de moderne visie op wat een rechtvaardig begin van een oorlog inhoudt. Het moderne denken houdt echter nog twee andere deelgebieden in qua oorlogsrecht: de ‘jus in bello’ of de handelingen toegelaten tijdens de strijd, en de ‘jus post bellum’ of de regels rond berechting en wederopbouw na de strijd, maar een bespreking daarvan zal helaas onderwerp zijn van een ander betoog.
KU Leuven blogt 
De vraagstelling die zich impliceert is of Danaerys haar redevoering laat muteren naar een pre post apocalyptische landbeschikking.
Origineel artikel! Enkele juridische rechtzettingen lijken wel op z’n plaats:
Het begrip van de rechtvaardige oorlog (bellum iustum) is een begrip van Thomas van Aquino, dat weliswaar in de late middeleeuwen werd gebruikt in het oorlogsrecht, maar dat door Grotius werd gekatapulteerd naar het natuurrecht, en zo later in de prullenmand terechtkwam. Nu spreken we van het ius ad bellum (of zelfs ius contra bellum).
Artikel 2(4) van het VN Handvest bepaalt een volledig verbod op agressie. Een rechtvaardige oorzaak (causa iusta) of juiste intentie (recta inentio) veranderen daar niets aan. De enige uitzonderingen hierop zijn hoofdstuk 7 van het Handvest (machtiging door de Veiligheidsraad) en artikel 51 daarin (het recht op zelfverdediging).
Aangezien er niet meteen een Veiligheidsraad te bespeuren valt in Westeros of Essos, moet Daenerys een beroep doen op haar recht op zelfverdediging. De zgn. Bush-doctrine van de pre-emptive strike kan haar hierbij te hulp snellen, maar of deze onder het recht van zelfverdediging valt, is omstreden. Eventueel kan ze voorhouden dat haar burgers in het buitenland (maar is Westeros voor haar wel het buitenland, ze claimt er immers de troon) aangevallen worden, dan kan ze inderdaad zelfverdediging inroepen. Te slotte zou ze zoals Hans De Mey zegt een humanitaire interventie doen (omwille van mensenrechtenschendingen), maar dat geeft haar geenzins het recht om ook de macht te grijpen in Westeros.
Daarnaast valt op te merken dat het ius ad bellum slechts toepasselijk is op soevereine staten. Staat Daenerys aan het hoofd van een staat? Dit wordt nog steeds bepaald aan de hand van de ‘drei elementenlehre’ van Jellinek: een grondgebied met vaste kern, een bevolking, en een regering hebben. Als dit respectievelijk Meereen en Dragonstone, the Unsullied en de dothraki, en Daenarys en haar raadgevers zijn, lijkt hier aan voldaan. De vraag is dan wel of ze ook kan claimen dat de bevolking van Westeros haar mensen zijn, en of ze dus het recht heeft hen te verdedigen. Eventueel kan ze nog claimen dat het Noorden nu haar grondgebied is (als we aannemen dat Jon Snow het recht had het Noorden aan Daenerys te geven), en dat dat zij zo minstens een oorlog mag verklaren tegen de invasie van de White Walkers, en eventueel zelfs tegen Cersei, alhoewel zij in het huidige seizoen nog geen daad van agressie tegen het Noorden heeft gesteld, dus ook dat is betwijfelbaar. Kort gezegd, uiteindelijk komt het neer op een kat en muis-spel van wie de eerste daad van agressie heeft gesteld en wie zich dus mag verdedigen. Maar ook dit zou er niet op neerkomen dat de overwinnaar dan het recht heeft het land van de andere in te pikken.
In alle eerlijkheid, Daenerys zou onder het moderne oorlogsrecht door alle uithoeken van de internationale gemeenschap veroordeeld worden voor haar schending van het verbod op agressie. Ik schat de kans ook groot in dat ze verantwoordelijk zou gesteld kunnen worden voor misdaden tegen de menselijkheid; het levend verbranden van soldaten die zich overgegeven hebben is flagrant in strijd met de Haagse en Geneefse Conventies over de behandeling van krijgsgevangenen en miliairen die zich hebben overgegeven. Daarnaast is het zeer de vraag of het gebruik van draken en ‘dracarys’ toegelaten is onder de Haagse Conventie die het gebruik van wapens regelt. Dit alles in tegenstelling tot de interne opstanden in Westeros, die niet onder het ius ad bellum vallen, maar enkel onder de regels van het ius in bello die ook van toepassing zijn op gewapende niet-internationale conflicten. Zowel Cersei als het Noorden, en vroeger, Robert Baratheon, zouden dus ongemoeid gelaten zijn door het ius ad bellum.
Met alle respect voor de originaliteit van de auteur, verschil ik dus met hem van mening zowel wat betreft de toepassing van zijn oorlogsrecht (dat niet het hedendaagse oorlogsrecht is, hoogstens het ‘moderne’ als je daarmee de nieuwe en nieuwste tijd bedoelt) als met de conclusie over de verenigbaarheid van Dany’s oorlog met het ius ad bellum. We horen het misschien niet graag maar, naar moderne standaarden is Danaerys wel degelijk de grootste slechterik van de wereld van ijs en vuur.