DOOR LUC SELS. Morgen is het één jaar geleden dat Rusland Oekraïne aanviel. Wie hoopte dat de invasie snel voorbij zou zijn, moet vandaag vaststellen dat er geen einde lijkt te komen aan de waanzin. Wie dacht dat oorlog schoon, gericht en precies gevoerd kan worden, ziet nu hoe de vernieling hele gebieden ontmenselijkt, hoe barbaarsheid veel burgers treft en dan vooral zij die de middelen of kracht niet hebben om te vluchten. Wie vermoedde dat het allemaal wel zou meevallen, kan enkel concluderen dat een lokale oorlog niet meer bestaat. De gevolgen voor mondiale voedselzekerheid, wereldmarktprijzen en geopolitieke (wan)orde zijn niet te overzien. Inderdaad, bij een oorlog zijn we allen verliezers.

De beelden en verhalen uit Boetsja en Bachmoet mogen nooit wennen. Een oorlog mag nooit zomaar een nieuwsitem worden. Onze solidariteit mag niet verslappen. Solidariteit heeft u getoond en daarvoor wil ik u danken. De steun van een sterke universitaire gemeenschap is zo belangrijk in tijden van nood. Daarom ook deze call to action, deze oproep om wie lijdt onder de situatie in Oekraïne te blijven steunen, maar ook om oog te hebben voor alle volkeren in nood die getroffen worden door diep menselijk leed en materieel verlies door geweld of natuurrampen.

Tot 11 maart organiseren onze Oekraïense studenten in de galerij van de universiteitsbibliotheek de exhibitie “Unissued diplomas”. Ze toont de aangrijpende verhalen van 36 Oekraïense studenten die gesneuveld zijn in deze dwaasheid. Sta er even bij stil en neem de niet te vatten verhalen tot je.

Hoe het Noodfonds gebruikt wordt

Meteen na de invasie heeft de KU Leuven stelling ingenomen. Meerdere onderzoeksgroepen hebben een ontheemde Oekraïense onderzoeker een tijdelijke positie aangeboden, tal van collega’s hebben zich persoonlijk ingezet om deze onderzoekers en hun familieleden optimaal te onthalen. Voor vluchtende studenten is de KU Leuven een draaischijf geworden: honderden Oekraïners en hun families zijn het voorbije jaar geholpen met alle mogelijke vragen over hoger onderwijs in Vlaanderen en België, zowel telefonisch en via mail als aan de balie in de Universiteitshal.

We werken ook aan een gezamenlijke toekomst. Zo sloten we het voorbije jaar tien uitwisselingsovereenkomsten met leidende Oekraïense universiteiten af. Dit semester ontvangen we de eerste studenten in dat kader. Ook de (Wit-)Russische onderzoekers en studenten die deze vreselijke invasie evenmin gewild hebben, bleven niet in de kou staan. Zij blijven welkom.

Het KU Leuven Noodfonds groeide in de maanden na de invasie snel aan tot een half miljoen euro. De middelen worden gebruikt om vluchtende Oekraïense studenten en onderzoekers te ondersteunen, of voor noodzakelijke verlenging van verblijf voor wie al aan de KU Leuven is. Volgende voorbeelden illustreren hoe het Noodfonds nog gebruikt wordt.

Met de steun van het fonds organiseert het Team Transculturele Traumazorg aan Vluchtelingen van PraxisP een zorgaanbod voor Oekraïense vluchtelingen die verlies, ontworteling en collectief geweld ervaren hebben en met zorgen zitten rond migratie, integratie, (kind)ontwikkeling en gezinsrelaties. In individuele en groepstherapie leren ze omgaan met de gevolgen van trauma. Studenten en medewerkers kunnen hun verhaal delen in praatgroepen.

Het Noodfonds wordt aangesproken voor taalopleiding. De financiële steun laat het Instituut voor Levende Talen toe het aanbod van programma’s Nederlands voor anderstaligen op te schalen en kosteloos open te stellen voor Oekraïense vluchtelingen.

Alle kandidaat-studenten die geen Vlaamse vooropleiding hebben genoten, moeten in een dossier aantonen dat ze voldoen aan de voorwaarden om te mogen studeren aan de KU Leuven. Daar wordt normaliter een dossierkost voor aangerekend. We hebben beslist om voor vluchtelingen in België, ongeacht de nationaliteit, deze dossierkost kwijt te schelden en te betalen uit het Noodfonds. In totaal hebben 124 vluchtelingen een dossier ingediend bij KU Leuven, van wie 67 met de Oekraïense nationaliteit.

Solidaire partner in crisistijden

Men vraagt ons wel eens waarom we ons wél inspannen voor Oekraïne en niet voor, bijvoorbeeld, Afghanistan of Ethiopië. Dat gebeurt wel degelijk. Bij grote crisissen, zoals de machtsovername door de Taliban, de overstromingen in Pakistan, de studentenprotesten in Iran of de aardbeving in Turkije en Syrië reiken we de studenten en medewerkers met wortels in de getroffen regio’s meteen een helpende hand. In een crisis zoals de Ethiopische burgeroorlog is stille diplomatie meer aangewezen.

Een comité onder leiding van mezelf en de vicerector internationaal beleid monitort wereldwijd de ontwikkelingen met mogelijke impact op studenten en medewerkers. Een crisiscel gaat bij elk groot incident – een aanslag, een overstroming, een oorlog – meteen aan de slag om medewerkers en studenten die ter plekke risico lopen te ondersteunen, maar ook om de impact op wie afkomstig is uit het getroffen land in kaart te brengen. Pangaea verdient speciale vermelding. Als home away from home biedt Pangaea steun bij crisissen. Andere KU Leuven campussen ontwikkelen een soortgelijk aanbod. De samenwerking met Scholars at Risk gebruiken we om bedreigde wetenschappers op te vangen.

Het bedrag dat tot nu gedoneerd is wordt volledig aan de Oekraïnecrisis besteed. Maar toekomstige bijdragen aan het Noodfonds willen we breder inzetten dan voor Oekraïne alleen: een fonds voor academische solidariteit om studenten, academici en partneruniversiteiten uit crisisgebieden nog beter te kunnen ondersteunen. We moeten immers wendbaar zijn gezien het groot aantal internationale crisissen met directe impact op de KU Leuven-gemeenschap. Zo breiden we de traumazorg nu al uit naar de Iraanse studenten en zoeken we middelen voor verdere opschaling.

Olivier Vandecasteele

Crisissen zoals die zich in Oekraïne en elders voordoen moeten ons er telkens opnieuw toe aanzetten flagrante schendingen van de mensenrechten aan te klagen. Met grote bezorgdheid vraag ik uw aandacht voor de mensonwaardige wijze waarop het Iraanse regime Olivier Vandecasteele gegijzeld houdt. Olivier is alumnus van UCLouvain en KU Leuven. Bekijk deze video-oproep van zijn zus Nathalie aan de KU Leuven-gemeenschap. Steun de familie in haar zoektocht naar gerechtigheid.

De situatie van Olivier is schrijnend en schreeuwt om een urgente oplossing.  Ze bewijst dat we waakzaam moeten blijven. Voor hem en voor zovele anderen. De idealen van de mensenrechten zijn niet voor iedereen verworven. Vrijheid en gelijkheid komen niet vanzelf. De vrijheid en gelijkheid van anderen, die begint ook bij ons. Laten we daar samen werk van maken. Dat is onze opdracht, de opdracht van onze universiteit.

Luc Sels, rector KU Leuven