DOOR JANA BREDA. Als stagiaire Schoolpsychologie loop ik momenteel stage aan de University of the Free State in Bloemfontein, Zuid-Afrika. In het kader van deze stage werkte ik voor 2 weken mee op de Transnet-Phelophepa Health Care Train. Een trein die hoop brengt in de meest rurale gebieden van het land. Hoop aan de armsten der armen in Zuid-Afrika.

Jana Breda

Om half zes werd ik op m’n eerste werkdag in m’n treincabine gewekt door het gewoel van een horde inwoners van Mooirivier, een klein dorp in het oosten van Zuid-Afrika dat ingebed ligt in een adembenemend groen berglandschap. Even later stak ik mijn hoofd door één van de vele kleine treinraampjes en zag jong en oud een plek onder de zeilen naast de trein bemachtigen om zich tegen de aankomende broeierige hitte te beschermen. Velen van hen hadden er net een urenlange tocht in het Midlands-gebergte opzitten.

“Phelophepa is in town!”

Maanden geleden al werd de komst van de trein door middel van radioberichten, posters en pamfletten aangekondigd. Want de Transnet-Phelophepa trein is geen gewone passagierstrein. Het doet dienst als een mobiel ziekenhuis dat al twintig jaar miljoenen mensen van medische hulp voorziet in rurale gebieden waar gemiddeld één dokter per 5000 inwoners voorhanden is. De trein rijdt 9 maanden per jaar het hele land door en houdt in een aantal dorpen voor twee weken halt. Door middel van de steun van overheidsbedrijf Transnet SOC Ltd en externe sponsors brengt deze trein hoop. Hoop aan de armsten der armen in Zuid-Afrika.

De Transnet-Phelophepa Health Care Train.

Samen met een dertigtal stagiaires optometrie, verpleegkunde, tandheelkunde en farmacie uit heel het land waande ik me vervolgens als stagiaire Schoolpsychologie een weg door de massa die ons stond op te wachten. “Sanibona! Sanibona!” Eén voor één groetten ze ons in het Zulu, één van de elf officiële landstalen. Vol spanning begaf ik me samen met mijn begeleidster naar de tiende treinwagon, de psychologie-afdeling van de kliniek. Op naar een eerste kennismaking met mijn werkplek voor de komende twee weken.

Ik volgde haar via de smalle treindoorgang naar drie vakkundig ingebouwde therapieruimtes. Verwonderd zag ik hoe de inrichting van de comfortabele, lederen zitbank en ingebouwde dossierkastjes vrijwel elke vierkante centimeter benutte. Uit het treinraampje zag ik mijn eerste cliënt nieuwsgierig binnengluren. Ik bevestigde  het ‘counselling in progress’-plaatje aan de deur en begon ietwat nerveus aan mijn reeks individuele begeleidingssessies op de trein. Begeleidingssessies waarin ik jong en oud trachtte te gidsen doorheen hun eigen sterktes en kunnen. Zonder langer dan nodig stil te staan bij hun zwaktes en ingewikkelde probleemanalyses. Ik ervaarde dit als cruciaal, gezien velen van hen me slechts eenmalig konden zien. Samen met mij maar vooral zelf, gingen ze geleidelijk aan op zoek naar kleine stappen, in de richting van verandering. Van bevestiging en hoop. Van toekomst.

“De overheid laat ons dorp en jeugd in de steek”

Een paar uur later schuifelde ik met ietwat oncomfortabele schoenen een steil bergpad af. Ik werd opgewacht door de veertig leerlingen van deze afgelegen basisschool. Een leerkracht begeleidde me naar het enige klaslokaal. De kale klasmuren verraadden het gebrek aan didactisch materiaal. De kinderen keken mij en twee lokale tolken verbaasd aan toen ik handpoppen tevoorschijn haalde om de les over kindermishandeling in te leiden.

Want ook dat was een belangrijk onderdeel van mijn takenpakket als schoolpsycholoog; preventieve en educatieve workshops presenteren aan de schoolgaande jeugd van Mooirivier en ver daarbuiten. Samen met drie mede-stagiairs bereikte ik na één week al meer dan duizend kinderen en jongeren. Gezien de enorme noodzaak aan deskundige informatie kregen ze onder meer thema’s als huishoudelijk geweld, HIV/Aids, tienerzwangerschap, drug- en alcoholmisbruik, studiemethoden en rouw aangeboden. “De overheid laat ons dorp en jeugd in de steek”, zegt één van de tolken achteraf tegen me. Hartverscheurend.

Train of Hope

De twee intense werkweken op de trein en scholen waren emotioneel en fysiek loodzwaar. Doorheen het helse werkritme zaten stuk voor stuk onvergetelijke impressies verweven. Nog nooit konden zoveel mensen me op zo’n korte tijd ontroeren. De vaak zware problematieken waarmee ik te maken kreeg bezorgden me meer dan eens een brok in de keel. Evenzeer werd mijn werkervaring op de trein door mooie momenten gekleurd. Zo sprak ik een vrouw die er voor twee euro een bril voor haar zoon kon kopen. Dolgelukkig keek hij me aan. Een andere inwoner vergeleek de komst van de trein met een kermis die geluk en hoop brengt in levens waar deze te vaak ontbreken. “Mijn dromen komen uit”. Ze liet wonden verzorgen, haar ogen nakijken en bracht er haar eerste tandartsbezoek. Ze glimlachte stralend.

De dag voor ik Mooirivier samen met de trein verliet, werd ik in de plaatselijke supermarkt door een schoolmeisje in uniform op de schouder getikt. “Thank you so much. To all of you. For everything. I love Phelophepa”. Want de ‘Train of Hope’ wordt door vele harten gekoesterd. En niet in het allerminst door de mijne.