DOOR TOM MERLEVEDE. Na het euforische nieuws van de inwerkingtreding van het verdrag van Parijs volgt nu de ontnuchtering. Een internationaal belangrijk ambt is in handen gevallen van een klimaatscepticus. Hoog tijd om vooraleer kritiek te geven, eerst voor onze eigen deur te vegen. Wat kan de KU Leuven doen om een duurzame universiteit te worden, om haar steentje bij te dragen naar een duurzame toekomst?
Tom Merlevede
De KU Leuven doet al een aantal inspanningen om duurzamer met grondstoffen, energie, etc. om te gaan. Denk hierbij aan haar betrokkenheid in Leuven Klimaatneutraal vzw, aan de inspanningen die ze doet om nieuwe gebouwen energiezuinig te maken en de oprichting van de dienst duurzaamheid enkele jaren geleden. Dit zijn maar enkele zaken om aan te tonen dat op beleidsniveau men stilaan ook op lange termijn durft te denken.
Ook onder studenten leeft duurzaamheid meer en meer. Zowel de studentenraad KU Leuven als LOKO hebben een duurzaamheidsmandataris. De Studentenraad KU Leuven nam onlangs het standpunt in dat ‘De KU Leuven een maatschappelijke voortrekker moet zijn in haar investeringsbeleid, om zo mee te helpen de normen van Parijs te halen.’ Nog een ander voorbeeld is CORE, een project van industriële ingenieurs om efficiënter met energie om te gaan. Dit zijn opnieuw maar enkele voorbeelden die hoop geven.
Er is hoop, maar het werk is nog lang niet af. Internationaal niet maar ook hier aan onze universiteit niet. Ik geef dan ook graag vijf punten mee waar de universiteit nog een grote stap voorwaarts zou kunnen zetten.
1. Papierverbruik minderen
Dat er aan de KU Leuven veelt wordt geprint hoef ik u niet te vertellen. Dat een groot deel van al dat geprint ‘noodzakelijk’ is ook niet. Desalniettemin moeten we stilstaan bij het gigantisch papierverbruik van de universiteit en kijken waar het beter kan. In 2016 zullen er maar liefst meer dan twintig miljoen pagina’s via papercut gedrukt zijn. Naast dit gigantisch cijfer valt ook op dat 44% hiervan nog steeds enkelzijdig wordt gedrukt. Direct een eerste punt waar verbetering mogelijk is.
Ook moet het aanduiden en markeren op de pc zelf meer gestimuleerd worden. Moet alles wel afgedrukt worden als je op je pc kunt aanduiden? Hierboven moeten we ons de vraag stellen of het nog noodzakelijk is dat elke scriptie en thesis in een x-voud wordt ingediend.
2. Stimuleren van eigen gebruik bekers bij water, koffie, chocomelk, …
Wegwerpbekers om water, koffie, … te drinken? Dat moet beter kunnen. In veel faculteiten en departementen is er naast de standaard koffieautomaat wel een manier om goedkoper aan koffie te geraken met een eigen mok. Maar waarom het zo geheimzinnig en onduidelijk houden? Biedt in elke koffieautomaat de mogelijkheid aan om je eigen mok te vullen i.p.v. een wegwerpbeker. Om dit te stimuleren kun je deze koffie met bijvoorbeeld tien cent korting aanbieden.
Overigens is het nog steeds een kleine schande dat er nog niet in elke faculteit een waterfontein is voorzien. Zo is de enige mogelijkheid om je eigen drinkfles bij te vullen in veel gebouwen nog steeds dit te doen aan de kraan in het sanitair.
3. Efficiënter met energie en water omgaan in de eigen gebouwen
Deze klassieker blijft belangrijk. Denk aan de lichten uitdoen als er niemand is. Een efficiënter instellen van de centrale verwarming. Het lijken simpele, vanzelfsprekende dingen. Toch loopt het nog te vaak mis. Ook zo met computers. De KU Leuven beschikt over minstens 2500 pc’s. Het merendeel van deze staat vierentwintig op vierentwintig aan. Een concrete berekening van de potentiële besparing lijkt me niet nodig om mijn punt hierover te maken.
Meer fundamenteel moet getracht worden om geen kraantjeswater meer te gebruiken om bijvoorbeeld een wc door te spoelen. Een ander punt van ‘waterverspilling’ omvat de kraantjes in het sanitair. Bij veel faculteiten duw je dit kraantje open en stopt het vanzelf. In de meeste faculteiten komt hier evenwel ‘te veel’ water uit als je deze openduwt op de manier van de gemiddelde student. Lopende kraantjes met niemand meer te zien is dan ook een veelvoorkomend gezicht. Is werken met een sensor niet beter?
Ook moet de KU Leuven streven om haar gebouwen zo passief mogelijk in te richten, wat onder andere ook het opwekken van eigen energie kan inhouden.
4. Verduurzaming van het interne vervoer
De KU Leuven beschikt over een wagenpark van minstens 50 voertuigen. Deze wagens rijden grotendeels binnen Leuven en omstreken. Valt perfect onder de actieradius van een elektrisch voertuig, neen? Een stelselmatige overschakeling naar elektrische wagens lijkt dan ook een must voor een universiteit die zich als duurzaam wil profileren. Hiermee samenhangend moet ook nagedacht worden over hoeveel van zulke voertuigen we wel nodig hebben, kunnen er vervangen worden door ‘bakfietsen’? Kunnen er voertuigen gedeeld worden?
5. Rol als voortrekker opnemen in het Vlaamse debat
Zoals eerder gezegd zijn de studenten van de KU Leuven vragende partij dat de KU Leuven de rol van maatschappelijke voortrekker op haar neemt. Als studentenraad KU Leuven willen we niet dat het duurzaamheidsvraagstuk wordt overgelaten aan één bepaalde politieke strekking. We hebben een rector die niet om een mening meer of minder verlegen zit. Een rector met veel media-aanzien. Hierbij een warme oproep aan die rector om als hoofd van een beleidsmatige instelling met maatschappelijke impact een voortrekkersrol op te nemen in het duurzaamheidsdebat.
Als grootste universiteit van België bezitten we knowhow op alle fronten. Van ingenieurs tot filosofen. Allen hebben een potentiële bijdrage te leveren in de wereld van morgen. Laten we deze mensen stimuleren om na te denken over die wereld.
De sceptici onder u zullen ongetwijfeld opwerpen dat met deze vijf voorstellen het klimaat niet gered zal zijn en weet u wat? U hebt volkomen gelijk. Maar bedenk dit: “Nobody made a greater mistake than he who did nothing because he could do only a little.”
KU Leuven blogt 
Het spijt me, maar een aantal van deze voorbeelden zijn volgens mij typische non-maatregelen: maatregelen die de KU Leuven in staat stellen om de problemen niet echt aan te pakken. Zolang de universiteit het heeft over ‘het stimuleren van…’, is ze eigenlijk de verantwoordelijkheid op anderen aan het afschuiven. Kleine aanpassingen om het waterverbruik te verminderen of om elektrisch te gaan rijden zijn goed, maar volgens mij zijn er veel meer zaken waarmee de KU Leuven haar duurzaamheid kan verhogen (indien ze dat echt wil). Een paar voorbeelden:
– Vele KU Leuven gebouwen zijn slecht geïsoleerd. Hoewel de ouderdom en culturele waarde van deze gebouwen isolatie duurder maken, is dit niet onoverkomelijk. Waarom verplicht de universiteit haar faculteiten niet om bij grote renovaties beter te isoleren? In het landbouwinstituut (van de faculteit bio-ingenieurswetenschappen, zowaar) willen ze een grondige renovatie doen, maar gaan ze volgens de huidige plannen overal enkel glas laten staan…
– Divesten: de KU Leuven heeft grote (pensioens)fondsen die waarschijnlijk voor een deel in de fossiele sector geïnvesteerd worden. Waarom vraagt de universiteit niet aan haar fondsbeheerders om te divesten?
– Electriciteit: hoewel de universiteit op een aantal gebouwen zonnepanelen heeft geplaatst, zou ze ook kunnen kiezen voor een groene energieleverancier. Heeft ze dat gedaan?
– Vlees blijft een van de grootste oorzaken voor broeikasgassen. Waarom vraagt de universiteit niet aan de Alma om minder vlees voor te schotelen?
Om ook in het Engels te eindigen: “Doing a little to avoid doing a lot is not a mistake, it is a strategy”
Beste
Ik spreek over passief bouwen in mijn blogpost. Isoleren is daar natuurlijk een cruciaal element in. Veel ‘oude’ gebouwen van de KU Leuven zijn inderdaad ondermaats tot niet geïsoleerd. Denk aan het gebouw waar de dienst duurzaamheid zelf in zit (zwartezusterklooster). Het is belangrijk om deze gebouwen zo snel mogelijk van dubbel glas en deftige isolatie te voorzien. Al helemaal lijkt het me hallucinant om bij een renovatie enkel glas te steken. Als het klopt wat u zegt, mag u altijd contact met mij opnemen (tom.merlevde@stura.be). Zou graag opzoeken en kijken of dat zomaar kan. Ik dacht dat daar doelstellingen rond waren.
Ik kan met enige trotsheid zeggen dat wij als studentenraad KU Leuven vragende partij zijn voor een Divestment uit fossiele brandstoffen. In januari zullen we samen met een groep professoren deze vraag publiekelijk maken. Ook binnen de universiteit (dienst duurzaamheid) is men hier al stilletjes mee bezig.
Ik ben momenteel niet op de hoogte van de huidige energieleverancier, maar is zeker iets nuttig! Zal het navragen.
Zoals ik hierboven ook tegen Raîsa zei is het probleem dat de studenten en het personeel tegen grote veranderingen zijn omtrent hun eten. Maar zulke voorstellen moeten zeker besproken kunnen worden!
Mvg, Tom
Beste Tom,
Dank je voor je reactie. Ik heb vandaag inderdaad een mailtje gehad ivm de Divestment campagne. Gefeliciteerd! Ik zal je ook een mailtje sturen ivm de renovatie van het landbouwinstituut.
Mvg,
Kewan
En wat met voedsel? Als alle recepties vegetarisch zouden zijn en/of zo veel mogelijk lokaal geproduceerd voedsel zouden bevatten, zou er wel wat meer water en CO2 bespaard kunnen worden.
1 hamburger= 20 mijl met de auto rijden
450g rundsvlees= 9000l water
Ongeveer 30% van onze aardoppervlakte wordt gebruikt voor veeteelt
(http://www.fao.org/docrep/010/a0701e/a0701e00.HTM).
Dag Raîsa
Tuurlijk, in de alma is er veel plaats voor verbetering. Daarom is het belangrijk dat ze initiatieven zoals 40 dagen zonder vlees mee oppikken.
Naar mijn inziens zouden ze nog veel meer kunnen doen, enkel staan de studenten en het personeel nogal afkerig van grote veranderingen. Het zal daar een kwestie van kleine stapjes zijn denk ik. Maar er gebeurt wel wat, je kunt je wel afvragen of het snel genoeg gaat.
Mvg, Tom
Dag Tinne
Allereerst bedankt voor uw reactie.
Ik wil benadrukken dat ik geen exhaustieve lijst hebben willen opstellen, evenmin een checklist die je zou kunnen aanvinken om bij volledig aangevinkt een duurzame universiteit te hebben.
Wat je aanhaalt is een zeer terecht punt. Niet enkel professoren die naar allerhande conferenties en dergelijke gaan moeten nadenken over duurzame alternatieven. Ook in de opleidingen moet hierover nagedacht worden. Toen ik hoorde dat in de internationale master ‘Science in sustainability territorial development’ er redelijk lichtzinnig werd over gedaan om een uitstap van twee weken naar Zuid-Afrika te gaan, fronste ik toch ook even mijn wenkbrauwen.
Over transport in zijn geheel, niet louter verplaatsing universiteit naar kot/huis, moet worden nagedacht hoe dit duurzamer te doen.
Mvg, Tom Merlevede
En wat met alle internationale verplaatsingen met vliegtuig? Durven we kritisch zijn over de noodzaak van deze verplaatsingen? Nemen we in de afweging wel voldoende duurzaamheid mee? Gaan we hard genoeg op zoek naar duurzame alternatieven?