De oproep van Romero

Maaike Mottart

Nicolas Standaert

In een brief naar toenmalige rector Pieter De Somer (aangesproken door Romero met ‘dr. Pedro de Somer’), bedankt Romero hem nog voor de warme ontvangst aan de KU Leuven. De brief, opgesteld op 24 maart 1980, werd echter niet verzonden, want de avond dat de brief klaar lag ter verzending, werd de aartsbisschop net na het uitspreken van de homilie koelbloedig neergeschoten. Oscar Romero werd een martelaar omdat hij radicaal opkwam voor armen, vervolgden en kwetsbaren in El Salvador. 38 jaar later wordt hij heilig verklaard te Rome. Luc Sels, rector van de KU Leuven, is present, en doopt in Leuven zelf het academiejaar 2018-2019 om tot het ‘Romero jaar’.
Waartoe roept Romero ons op? Wat is de boodschap van Romero voor onze universiteit die in haar opdrachtverklaring aangeeft dat ze “haar kennis ten dienste van mens en samenleving stelt, met bijzondere aandacht voor de meest kwetsbaren”? Tijdens de misviering bij de opening van het academiejaar, belichtte Prof. Jacques Haers, pastor van de universitaire parochie, de waarden die Romero uitdroeg. Hij linkte deze ook aan de huidige samenleving, en meer bepaald de rol van de universiteit hierin.
“Hebben wij voldoende aandacht voor de ingewikkelde structuur van onze wereld
en zijn wij bereid over taaie uitdagingen als geweld, armoede en duurzaamheid
na te denken?” vraagt J. Haers zich af. “Is onze universiteit er ‘voor, vanuit en met de armen’? Stellen wij onze expertise en inzichten ten dienste van de samenleving, met specifieke aandacht voor de meest kwetsbaren en onze kwetsbare planeet? Zij zijn immers de echte ‘stakeholders’ van onze universiteit, onze bron van inspiratie en creativiteit.”

“Hebben wij voldoende aandacht voor de ingewikkelde structuur van onze wereld
en zijn wij bereid over taaie uitdagingen als geweld, armoede en duurzaamheid
na te denken?”

Service-learning als maatschappijbetrokken onderwijs

Service-learning probeert via kleine maar concrete stappen in het onderwijs aan de oproep van Romero te beantwoorden. Het is een ervaringsgerichte onderwijsvorm waarbij studenten zich maatschappelijk kunnen engageren in het kader van hun studie. Studenten doen iets doen voor, in en samen met een bepaalde maatschappelijke gemeenschap of organisatie. Ze stellen zich ten dienste van de samenleving, en ontdekken hierdoor dat ze van die samenleving heel veel kunnen leren en mogen ontvangen.
Zo engageren studenten zich bijvoorbeeld om samen met gedetineerden, in de gevangenis zelf, te reflecteren over de (on)zin van gevangenisstraf. Ze luisteren naar de verhalen van de gedetineerden waaruit blijkt dat wetgeving en realiteit vaak ver uit elkaar liggen. Een andere wereld wordt ontsloten voor alle betrokkenen, belangrijke kwesties worden opengetrokken en krijgen hierdoor ook een stem buiten de muren van gewapend beton. Studenten ontmoeten de ‘concrete ander’ en er ontstaat een betrokkenheid ten aanzien van die ander, die zich zowel toont in de concrete aandacht voor die ander, maar ook in een zorg voor sociale rechtvaardigheid. Tegelijk wijst die concrete ander studenten op hun eigen kwetsbaarheid.
Door een interactie tussen bottom-up initiatieven en steun van het centraal beleid, kwamen reeds een vijftiental service-learning vakken in diverse faculteiten en campussen van de KU Leuven tot stand en het aantal neemt jaarlijks toe.
Service-learning maakt via onderwijs in concrete vakken een sterkere verbinding mogelijk met de samenleving, waarin samenleving en de universiteit als geheel wederzijds worden betrokken. Aldus ontsluit zich een ‘ruimte’ waarin niet alleen de universiteit in de samenleving treedt, maar de samenleving ook in de universiteit binnenkomt.

Maatschappelijk engagement@KU Leuven

© Badagnani, Wikipedia

Service-learning is echter maar één manier waarop de universiteit kan inzetten op maatschappelijke betrokkenheid en inzet. Daarnaast bestaan reeds tal van initiatieven die inzetten op maatschappelijk engagement, uitgaande van zowel de studenten en individuele docenten(teams) als van de universitaire diensten (zoals Diversiteit, Duurzaamheid, Studentenbeleid, Internationalisering, Universitaire Parochie). Zij tonen aan dat de universiteit in al haar geledingen in onderwijs, onderzoek en dienstverlening, kan en wil bijdragen aan die samenleving door samen met die samenleving nieuwe mogelijkheden te openen en te onderzoeken.
De universiteit als gemeenschap kan in dit Romero jaar de gelegenheid te baat nemen om een stap verder te gaan en deze verschillende initiatieven duurzaam te verankeren in een “Leuven Engage Centrum”. Naar het voorbeeld van buitenlandse universiteiten, zal zo een centrum de samenwerking en verbinding tussen het bestaande lappendeken van initiatieven rond sociaal engagement versterken. Deze versterkte interne en externe visibiliteit kan meer concreet gestalte geven aan de gehele universitaire inzet voor een sociaal rechtvaardige en duurzame samenleving. Zo’n centrum kan enerzijds meer impact creëren, en anderzijds meer mogelijkheden aanreiken om van de maatschappij te leren, zowel lokaal, nationaal als mondiaal. Het zou de gelegenheid zijn om aan Romero’s oproep een structureel antwoord te bieden dat inzet op verbinding en engagement, in en samen met de samenleving.

^{Kom hier meer te weten over service-learning en de bestaande vakken aan de KU Leuven. Er verscheen ook een artikel hierover in Veto sociaal.
Je engageren als student? Neem een kijkje op de webpagina’s van Duurzaamheid, Diversiteit, UP(I CARE), Ontwikkelingssamenwerking, Student Career Center I-Portfolio, Pangaea, Academics for Development}