DOOR STEVEN VANONCKELEN. Onze Westerse maatschappij is volledig gericht op een niet-duurzame consumptie: volle winkelrekken, reclame met Hollywood-sterren, competitie via sociale media, … Iedereen wordt constant gebombardeerd met producten en moet keuzes maken. Maar worden we er ook gelukkiger door? Deze consumptiepatronen zijn deels verantwoordelijk voor een stijgende ongelijkheid tussen arm en rijk. Is er een toekomst voor kleinschalige initiatieven die tegen deze stroom ingaan?

85 rijkste mensen hebben evenveel geld als helft wereldbevolking

F. Alvaredo, A. B. Atkinson, T. Piketty and E. Saez, (2013) ‘The World Top Incomes Database’

Dat blijkt uit een nieuw rapport van Oxfam. De wereldeconomie mag dan langzaam weer een beetje opveren, de verschillen tussen de rijkste klassen en de overige bevolking worden alleen maar groter. Het is onthutsend dat in de 21e eeuw de helft van de wereldbevolking – dat is drie en een half miljard mensen – niet meer bezitten dan een kleine groep mensen. We kunnen er niet vanuit gaan dat we armoede wereldwijd kunnen bestrijden zonder deze financiële ongelijkheid aan te pakken. Momenteel zitten we in een vicieuze cirkel waar rijkdom en macht steeds meer bij een kleine groep mensen ligt die ook invloed heeft op de politieke agenda, zo vertelt Winnie Byanyima over het Oxfam
rapport. Als we deze vicieuze cirkel niet doorbreken, hebben we straks een wereld waarin het geld van generatie op generatie bij de rijken blijft waardoor gelijke kansen alleen nog maar meer een droom zullen zijn. En de meeste rijken zullen hun salaris en de daaraan verbonden ongelimiteerde groei in stand willen houden.

Groeien om te groeien

Vroeger werd er een product gemaakt wanneer men er nood aan had. De productie gebeurde lokaal en kleinschalig, waardoor er verstandig werd omgegaan met lokale grondstoffen. Er werden geen duizenden stuks van elk object gemaakt, waar dan nadien reclame voor werd gemaakt. Dat is typisch kapitalisme: je maakt veel stock en dan moet je die zien te verkopen. Daarmee zitten we pal in de problematiek van de duurzaamheid: al die marktoverschotten en kunstmatige behoeftes die gecreëerd worden om het ding toch maar te verkopen. En zo groeien we op in een maatschappij waarin we altijd maar nieuwe dingen willen. Ook Michel Bauwens had het er onlangs over in HUMO. In de huidige maatschappij zijn we op de hoogte van alle mogelijkheden om te reizen, te kopen, .. Is dit niet één van de grote oorzaken van depressies en zelfs het stijgend aantal zelfdodingen? We moeten dagelijks tientallen keuzes maken en de basiswet van de economie zegt ‘kiezen is verliezen’. Misschien moeten we terug met minder tevreden zijn, ‘less is more’ zoals een bekend gedicht uit de 19de eeuw reeds wist. Ook de 23-jarige Jeroen van Baar had het er onlangs over in een artikel: “Veel twintigers willen altijd en in alles de top bereiken, halen daarvoor het onderste uit de kan maar zijn nooit helemaal tevreden”. Een economische groei is namelijk enkel positief wanneer er een duurzamere verdeling is onder de bevolking wereldwijd.

Ruileconomie

De opkomst van de deeleconomie lijkt me een voorbeeld van hoe het beter kan op sociaal en economisch vlak. Denk maar aan initiatieven als autodelen, voedselteams en repaircafé’s. Wereldwijd is Wikipedia één van de beste voorbeelden. Mensen werken vrijwillig mee, en toch krijg je iets dat een economische waarde vertegenwoordigt en dat tegelijkertijd 150 mensen tewerkstelt. Uit een vrijwillig initiatief dat gratis ten dienste staat van iedereen is een economische infrastructuur ontstaan. Een geslaagd sociaal initiatief te Leuven is het ‘huisje van overvloed’. In deze weggeefwinkel is geen geld toegelaten: iedereen mag binnen komen, eventueel iets afgeven en spullen die hij of zij kan gebruiken mee naar huis nemen. Het treft vooral dat er enorm veel spullen worden binnen gebracht, een Belg heeft dan ook enorm veel materiële zaken die hij eigenlijk nooit gebruikt. Verder is de kans groot dat de spullen die ‘gekocht’ worden veel beter van pas komen bij hun nieuwe eigenaar. Hopelijk komt er meer aandacht voor deze andere, socialere economie.