DOOR BART DE STROOPER. Actievoerders hebben gisteren een Europese petitie met één miljoen handtekeningen tegen vivisectie ingediend bij de Europese Commissie. Maar beseffen de ondertekenaars wel dat de stopzetting van dierproeven ook de medische vooruitgang tegenhoudt?

Bart De Strooper

De discussie over het stopzetten van dierproeven laait hoog op in Europa. In The Guardian stelde de Britse wetenschapsjournaliste Fiona Fox vast hoe dierenrechtenactivisten met hun aanklachten over vermeend misbruik in universitaire en industriële laboratoria uitvoerig in de Engelse pers aan bod komen.

Dergelijke acties kunnen hun belang hebben, maar je moet de vraag durven te stellen of deze informatie wel met de werkelijkheid overeenstemt. In Engeland onderzocht de Britse overheid 180 klachten over misbruik ingediend door de Britse anti-vivisectie-activisten. Uiteindelijk bleken 175 klachten op niets substantieels gebaseerd te zijn. De vijf overblijvende toonden weliswaar minimale problemen met dierenwelzijn, maar geen ‘significante, vermijdbare, of niet noodzakelijke pijn, lijden of blijvende schade’. Belangrijker nog: in geen enkel geval was er sprake van onderzoekers die geprobeerd zouden hebben om aan wettelijke controle of procedures te ontsnappen.

Pensioenregeling voor apen

Het is niet eerlijk om te doen alsof er in onze universiteiten en bedrijven systematisch dieren worden misbruikt. De controle op dierenproeven is enorm. Voor apen worden individuele dossiers opgesteld. Na de stopzetting van de proeven, is er voor hen een pensioenregeling in een rusthuis in Nederland. De regelgeving voor proeven met ratten, muizen en zebravisjes, die meer dan 98 procent van de proefdieren vertegenwoordigen, groeit echter snel buiten redelijke proporties. De bijkomende regels verbeteren allang niet meer het welzijn van onze muizen en vissen, maar doen de kostprijs van proefdierenonderzoek fenomenaal toenemen, wat, biomedisch onderzoek voor academici onbetaalbaar maakt. Op die manier bereiken de dierenrechtenactivisten onrechtstreeks toch hun doel, namelijk het totaalverbod op proeven met dieren.

Als activisten het belang van het dier gelijk of soms boven dat van de mens willen plaatsen, heeft de samenleving het recht om dat ook te weten.

De dierenrechtenactivisten hebben nu een Europees burgerinitiatief met meer dan één miljoen handtekeningen ingediend, wat de Europese Commissie dwingt om zich over dit onderwerp te buigen. Maar ze draaien de publieke opinie in Europa een rad voor de ogen. Ze maken nooit duidelijk dat medisch onderzoek zonder dierproeven onmogelijk is, terwijl een grote meerderheid van Europeanen ongetwijfeld verder fundamenteel onderzoek wil op ziektes zoals alzheimer, kanker of ebola. Zij willen dat die kennis ook gebruikt wordt om nieuwe geneesmiddelen te ontwikkelen. Geen enkel geneesmiddel is evenwel ooit ontwikkeld zonder voorafgaand onderzoek bij dieren. Het zal bovendien nog vele jaren duren voordat we voldoende betrouwbare alternatieven hebben om nieuwe geneesmiddelen uit te testen. Wie anders beweert, miskent de stand van de wetenschap.

Een geloofwaardig pad voorwaarts blijft het principe van de drie V’s, namelijk dierproeven vervangen, verminderen en verfijnen. De drie V’s zijn in de Europese en Belgische wetgeving ingeschreven en worden al jarenlang strikt toegepast. Op internetfora durven sommige dierenvrienden weleens voorstellen dat de dierproeven ‘vervangen’ kunnen worden door proeven op onderzoekers, hun kinderen of op gevangenen (sic). Hoe afschuwelijk ook, dit geweld blijft niet beperkt tot woorden, en voorbeelden van fysieke intimidatie van onderzoekers en hun familie of van aanslagen op dierenlabs zijn bekend. Gelukkig zijn de meeste dierenrechtenactivisten niet tot dergelijk extremisme bereid.

Sfeer van verdachtmaking

De dierenrechtenactivisten hebben gelijk op twee belangrijke punten. De publieke opinie heeft inderdaad het recht om te weten wat er gebeurt in onze laboratoria. En ten tweede moeten de wetten over dierenwelzijn correct worden toegepast. De universiteiten en wetenschappelijke instellingen zouden in die context transparanter kunnen communiceren om de onterechte sfeer van verdachtmaking rond dierproeven in te tomen. De KU Leuven deed al een belangrijke stap vooruit door mee te werken aan een documentaire over de dierproeven binnen haar muren. Als de wettelijke procedures zijn gevolgd, en als de universiteiten hun rol als bewaker van ethische waarden hebben opgenomen, zal de samenleving hopelijk ook meer vertrouwen hebben in de wetenschappers en hun doelstellingen, en moet ze dat ook tonen door respect voor hun werk.

Daartegenover hebben ook de dierenrechtenactivisten de plicht om democratisch tot stand gekomen wetgeving te respecteren. Fysiek en verbaal geweld is niet gepast en ook de wetgever zou hier harder tegen mogen optreden. Bovendien hebben dierenrechtenactivisten, net als de universiteiten, de plicht om transparant te zijn over hun agenda. Als ze het belang van het dier gelijk of soms boven dat van de mens willen plaatsen, dan heeft de samenleving het recht om ook dit te weten.

Onze Europese politici mogen in ieder geval niet zomaar in een richting worden geduwd die medisch onderzoek onmogelijk maakt. Ze moeten zich afvragen of de meer dan één miljoen mensen die het Europees burgerinitiatief hebben ondertekend wel voldoende geïnformeerd waren. Was hen verteld dat dierproeven stopzetten ook betekent dat je de vooruitgang in medisch onderzoek stopt? En dat als gevolg daarvan de hoop die bij ontelbare patiënten leeft, wordt weggenomen? En zelfs als al deze mensen akkoord zouden gaan met de stopzetting van het medisch onderzoek, dan blijft de vraag of de vele andere miljoenen patiënten met ongeneeslijke ziekten en hun families ook in een dergelijke beslissing zouden willen meegaan.