DOOR GENSERIK RENIERS. Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits wil dat elke jongere twee uur reanimatietechnieken achter de kiezen heeft wanneer hij of zij de middelbare school verlaat. Die maatregel neemt ze op in haar actieplan. Een verplichte praktijkles EHBO is een goede eerste stap om voor meer veiligheid te zorgen in het dagelijkse leven, maar lang niet voldoende. Beter zou zijn om scholieren van jongs af aan te sensibiliseren en gedurende de hele schoolloopbaan lessen te voorzien. De EHBO les is dus een druppel op een hete plaat en vertegenwoordigt slechts een goede (kleine) stap. Maar er is geen kleine stap nodig, eerder een gigantische sprong.

Genserik Reniers

In Nederland (en analoge cijfers zijn er in België, mits enkele kleine verschillen) sterven er jaarlijks zo’n 6000 mensen een onnatuurlijke dood. Heel veel aandacht en budget gaat naar ‘klassieke veiligheidsdomeinen’, zoals arbeidsveiligheid, verkeersveiligheid, politionele veiligheid en zelfmoordpreventie. Het is uiteraard goed dat die aandacht er is, en die moet blijven, maar men gaat voorbij aan het feit dat de meerderheid van de sterfgevallen (een kleine 50 procent of zo’n 2800 mensen jaarlijks) plaatsvindt om en rond het huis. Voorbeelden zijn mensen die van een ladder vallen, uitschuiven op de trap, domme dingen doen bij het klussen aan de elektriciteit, etc. Het is dus duidelijk dat mensen onvoldoende aandacht besteden aan risico’s in hun vertrouwde thuisomgeving, waardoor er nog veel te veel onnodige slachtoffers jaarlijks te betreuren zijn. Die groep slachtoffers krijgt nu ten onrechte minder aandacht. Eén maatregel in dit verband is inderdaad de praktijkles EHBO. Deze les is uiteraard meegenomen, maar maakt deel uit van een fragmentarische oplossing en is daarom eerder van symbolische aard.

Mentaliteitswijziging

Er is nood aan een mentaliteitswijziging van politici en burgers, en bewustmaking bij jongeren. Politici moeten allereerst beseffen dat mensen dikwijls onvoldoende aandacht besteden aan allerlei risico’s in hun vrije tijd. Bovendien moeten ze bereid zijn om bewustmaking bij jongeren te creëren: bewustwording van gevaren, kennis van risicoanalyses, kunde van medische basistechnieken, omgaan met onzekerheden, en allerlei hieraan gerelateerde onderwerpen. Er is m.a.w. nood aan een geïntegreerde veiligheidsvisie. Dat kan door verscheidene lessen te voorzien die gedurende de hele schoolloopbaan gegeven worden.

In de lagere school kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het maken van een logisch geheel van lessen rond gezond eten, verkeersopvoeding, rollenspel om te leren omgaan met mogelijke gevaarlijke situaties, aandacht voor de impact van gedrag op het resultaat, aandacht voor het milieu, etc. In de middelbare school kunnen theoretische benaderingen en modellen van omgaan met risico’s en onzekerheden worden bijgebracht, uiteraard naast en gelinkt met praktische vaardigheden (zoals verkeer, EHBO, eenvoudige risicoanalyses, etc.). Sommige lessen die nu reeds bestaan en die veiligheidsaspecten behandelen (zoals verkeersopvoeding) dienen hun plaats te krijgen binnen een nieuw geïntegreerd vak. Er dient dus m.i. een nieuw vak te komen in het kleuter-, primair-, en secundair onderwijs waar leerlingen leren omgaan met alle aspecten van risico’s en veiligheid, vanuit verschillende perspectieven (technologie, sociologie, psychologie, economie, juridische wetenschap, verzekeringswetenschap, zuivere wetenschap, medische wetenschap, etc.). Jongeren dienen de link te leren leggen tussen hun acties en denkpatronen enerzijds en risico’s, onzekerheden, en veiligheid anderzijds. Alleen op die manier kunnen de mentale modellen worden gevormd die duurzaam leiden tot veel minder jaarlijkse slachtoffers in onze maatschappij.

Omgaan met risico’s en veiligheid

Omgaan met risico’s moet integraal onderdeel worden van ieder leerprogramma op elk niveau van het onderwijs. Meer kennis over veiligheid, risico, onzekerheid, en hoe ermee om te gaan, welke info te verzamelen voor welk probleem gepaard gaande met onzekerheden, zijn allemaal essentiële elementen voor het nemen van goede beslissingen. Goede beslissingen leiden op langere termijn tot gelukkige en gezonde burgers.