DOOR LILIANE SCHOOFS. Universiteiten krijgen weleens het verwijt dat hun onderzoek niets opbrengt voor de maatschappij. Maar niets is minder waar. Elke geïnvesteerde euro in wetenschappelijk onderzoek levert minstens 6 euro op aan inkomsten. Daarom moet de overheid blijven investeren in onderzoek.
Liliane Schoofs
Klimaatverandering, vergrijzing, infectieziekten, armoede, mobiliteit, veiligheid… Het zijn enkele van de grootste maatschappelijke uitdagingen van onze tijd. In de zoektocht naar oplossingen is de rol van universitair wetenschappelijk onderzoek van essentieel belang. Maar om die rol te kunnen vervullen hebben de universiteiten wel nood aan een overheid die durft te investeren. De praktijk wijst uit dat landen die investeren in onderzoek en ontwikkeling meestal profiteren van een grotere economische groei. Elke geïnvesteerde euro in universitair wetenschappelijk onderzoek levert minstens 6 euro op aan inkomsten. Daarmee overtreft het de Europese automobielindustrie, de farma- en zelfs de vastgoedsector.
Wetenschappelijk onderzoek rendeert wél
De resultaten van wetenschappelijk onderzoek zijn zeker niet alleen zichtbaar op papier, maar ook in het dagelijks leven. Maar dan moeten de universiteiten wel wat meer uit hun ivoren toren treden en tonen wat de impact is van al die investeringen voor de maatschappij.
De innovaties die de KU Leuven alleen al in de afgelopen jaren ontwikkelde zijn legio, en situeren zich in verschillende domeinen. Vele van deze gecommercialiseerde uitvindingen lijken wel goed bewaarde geheimen. Enkele voorbeelden zijn de intussen wereldwijd gebruikte medicijnen voor behandeling van hersentromboses, aidsmedicijnen, autobanden die minder lawaai produceren, helmen die beter beschermen bij valpartijen, software voor gehoorimplantaten, 3D-geprinte implantaten, verbeterde voedselverwerking en smaken…
Elke geïnvesteerde euro in universitair wetenschappelijk onderzoek levert minstens 6 euro op aan inkomsten.
Onderzoek van Vlaamse wetenschappers leidt vaak tot succesvolle commerciële producten of diensten. Sinds 2000 genereerden de Vlaamse universiteiten meer dan 150 spin-offs. Vlaanderen produceert dubbel zoveel spin-offs als het Europees gemiddelde. Innovaties in biotech, nanotech of de voedingssector moeten een lange weg afleggen vooraleer ze succesvol zijn. Daar gaat een onzeker opstarttraject in wetenschappelijk onderzoek van minstens 15 jaar of langer aan vooraf. En tijdens die periode dragen de universiteiten en de overheid de risico’s. Pas wanneer de universiteit intensief heeft geïnvesteerd in wetenschappelijk onderzoek, volgt de private sector of de industrie.
Overheid moet blijven investeren in onderzoek
Overheden zijn meestal geneigd om vooral te investeren in incrementele innovatie waarbij ze weinig of geen risico nemen, en mikken op snelle resultaten, vaak met beperkte impact. Op vraag van bedrijven steunt de overheid hierbij bestaande producten en/of diensten, zodat deze kmo’s dan (kleine) verbeteringen kunnen doorvoeren.
Maar echte, radicale innovatie die maatschappelijke problemen aanpakt, is gebaseerd op wetenschappelijke doorbraken, nieuwe vindingen, game changers. Deze innovatie vergt het nemen van risico’s, langetermijndenken én grote investeringen in onderzoek en ontwikkeling aan het begin van de innovatieketen en niet zozeer in bestaande producten of diensten.
Bijna alle innovaties die de wereld in de afgelopen honderd jaar hebben voortgestuwd, waren onmogelijk geweest zonder overheidsinvesteringen in fundamenteel onderzoek.
De Vlaamse overheid investeert momenteel 0,73% van het bruto binnenlands product in wetenschappelijk onderzoek, ver onder de lang beloofde 1%. Meer investeren is geheel verantwoord: in ruil voor 0,99 miljard euro investeringen, waarvan 75 procent afkomstig is van de Vlaamse, Belgische en Europese overheid, creëert de KU Leuven 6,2 miljard euro aan bruto toegevoegde waarde en 59.335 jobs. Met andere woorden, elke geïnvesteerde euro in universitair wetenschappelijk onderzoek levert minstens 6 euro aan inkomsten op.
Bijna alle innovaties die de wereld in de afgelopen honderd jaar hebben voortgestuwd, waren onmogelijk geweest zonder overheidsinvesteringen in fundamenteel onderzoek. Van de trein tot de ruimtevaart, van nanotechnologie tot biotechnologie. De Vlaamse universiteiten zijn geen producenten van publicaties en papier! Onze universiteiten zijn broedkamers voor innovatie, waar oplossingen gezocht worden voor maatschappelijke uitdagingen van nu maar ook en vooral van de toekomst.
KU Leuven blogt 
Zeker zo, en helemaal mee eens. Onze universiteiten leiden studenten op en zoeken met hen naar oplossingen, nieuwe ideeën (game changers) voor maatschappelijke, intellectuele, …uitdagingen van nu, maar ook en vooral van de toekomst.
Uiteraard is de creatie van kennis de belangrijkste meerwaarde van wetenschappelijk onderzoek. Maar het reikt ook nog verder, wat vaak over het hoofd wordt gezien. Ik heb het ook niet over ‘nuttig’ onderzoek, maar over fundamenteel wetenschappelijk onderzoek aan universiteiten, vaak met een lang traject waarvan de uitkomst niet kan voorspeld worden. En af en toe is het nuttig om ook hier eens de cijfers erbij te halen, vooral wanneer overheden gelden zoeken en er naar het budget voor fundamenteel onderzoek wordt gekeken. Zo halen we nooit de 1% begrotingsnorm.
Alhoewel ik de positieve effecten van wetenschappelijk onderzoek op de economie niet wil ontkennen, en zelfs onderschrijf, lijkt het toch niet zonder gevaar om investeringen in wetenschappelijk onderzoek enkel op deze manier te verantwoorden.
Het reduceert immers wetenschappelijk onderzoek enkel tot een nuttig instrument ten dienste van de economie. Dit impliceert dat wetenschappelijk onderzoek ook zou kunnen uitgevoerd worden in bedrijven zelf, en zelfs weggenomen kan worden uit universiteiten als de overheid dit opportuun zou achten. Waarom niet het “nuttig” onderzoek dadelijk injecteren in de economie, i.p.v. via de omslachtige weg van de universiteit te gaan? Door onderzoek expliciet te koppelen met economie stellen we ons als universiteit kwetsbaar op.
M.i. moet wetenschappelijk onderzoek daarom verantwoord worden door er op te wijzen dat het een intellectuele fundering biedt voor de maatschappij als geheel. Door dit onderzoek bovendien in de universiteiten te verankeren maak je expliciet de link met universitair onderwijs, waardoor nieuwe ideeën, via onze afgestudeerden, in de brede maatschappij terechtkomen.
Dát is de échte meerwaarde van wetenschappelijk onderzoek als intellectuele activiteit. Uiteraard zijn de positieve effecten op de economie niet onbelangrijk, maar het doet onderzoek oneer aan door het enkel via die weg te willen verantwoorden.