DOOR STEVEN DE LAET. Vlaamse holebi-jongeren in het secundair onderwijs rapporteren meer emotionele problemen en meer probleemgedrag . Als schoolpsycholoog en doctoraal onderzoeker binnen SOKA ben ik ervan overtuigd dat er een essentiële rol is weggelegd voor het onderwijs. Maar hoe kunnen scholen, directies en leerkrachten een holebi-vriendelijk schoolklimaat beogen?

Steven De Laet

Je hebt het ongetwijfeld niet gemist. De voorbije maanden is er in de Vlaamse pers heel wat aandacht gegaan naar de anti-homo wetten en het toenemende geweld ten aanzien van holebi’s in landen zoals Rusland en Oeganda. Kort samengevat:

In Rusland werd een wet goedgekeurd die ‘propaganda’ van homoseksualiteit strafbaar maakt. De wet werd ingevoerd onder sterke invloed van de Russische Orthodoxe Kerk die holebi’s als ‘des Duivels’ beschouwt. Na de goedkeuring van de wet stapelde het geweld jegens holebi’s zich op, met talloze choquerende filmpjes op het internet als bewijs. Daders worden niet gestraft, slachtoffers worden gearresteerd.

In Oeganda werd een anti-homo wet goedgekeurd die levenslange gevangenisstraf voorschrijft en een vrijgeleide is voor extreem geweld. Zo waren er recente nieuwsberichten over homo’s die worden opgejaagd op straat en levend verbrand worden. De wet werd ingevoerd onder invloed van onder andere Amerikaanse christelijke Evangelisten. De wet werd goedgekeurd na Oegandees “wetenschappelijk” bewijs dat homoseksualiteit een keuze is. Dit zogenaamd wetenschappelijk bewijs werd nooit gepubliceerd. Bovendien staat deze visie haaks op de wetenschappelijk onderbouwde visie van de Amerikaanse Psychologen Associatie en het Britse Koninklijke College van Psychiaters. Deze stellen dat homoseksualiteit geen keuze is maar bepaald wordt door genetische factoren en/of hormonale invloeden in de vroege ontwikkelingsstadia van de foetus.

België regenboogland?

Met grote verontwaardiging kijken de meeste Belgen naar bovenstaande nieuwsberichten. In België is dit immers ondenkbaar. Al zijn er ook bij ons jammerlijke uitzonderingen uit religieuze en politieke hoek die aanzetten tot onbegrip en haat. Aartsbisschop Léonard beschouwt homoseksualiteit als abnormaal en een ziekte zoals anorexia nervosa. Alexandra Colen – Vlaams Belang Kamerlid tot 2013 – beweert dat mannen homo worden doordat ze als kind door homo’s werden misbruikt. Los van deze uitzonderingen lijken de meeste Vlamingen holebi’s te aanvaarden. Bovendien zijn er gelijke rechten (o.a., huwen, adoptie, …). Er wordt dan ook impliciet vanuit gegaan dat holebi’s zich goed voelen in Vlaanderen. Maar klopt dat wel? Kunnen we zomaar stellen dat Vlaamse holebi-jongeren zich even goed in hun vel voelen als andere jongeren?

Welbevinden Vlaamse holebi jongeren

In 2012 startte aan de KULeuven het STRATEGIES-project. Dit is een grootschalig onderzoek naar de ontwikkeling van jongeren. Meer dan duizend Vlaamse jongeren uit het secundair onderwijs nemen hieraan deel. Zo’n 6% van de ondervraagde jongeren in het 2de, 3de, en 4deleerjaar van het secundair onderwijs gaf aan zich minstens éénmaal aangetrokken te hebben gevoeld tot iemand van hetzelfde geslacht. En wat blijkt?

Deze jongeren voelen zich meer depressief, meer eenzaam en meer angstig dan hun leeftijdsgenoten. Ook vertonen ze meer externaliserend probleemgedrag zoals het overtreden van regels en uiten van agressie. Deze voorlopige onderzoeksresultaten zijn in lijn met eerder onderzoek en tonen aan dat er ook in Vlaanderen nog werk aan de winkel is.

Als schoolpsycholoog ben ik ervan overtuigd dat er een essentiële rol is weggelegd voor het onderwijs. Maar hoe kunnen scholen, directies en leerkrachten een holebi-vriendelijk schoolklimaat beogen?

Belang onderwijs

Wist je dat we al vanaf de kleuterklas, vaak onbewust, de traditionele man/vrouw rolverdeling  doorgeven aan onze kinderen? Hoe sta je als leerkracht tegenover jongens en meisjes? Benader je ze hetzelfde of toch een beetje anders? Hoe ga je om met holebiseksualiteit op school? Hoe pak je dat aan op een multiculturele school? Hoe creëer je een tolerante schoolomgeving voor ieder kind, ongeacht geaardheid? Hoe kan je als leerkracht ervoor zorgen dat alle leerlingen – ook holebi-leerlingen – zich welkom voelen in de klas? Hoe werk je eventuele homofobie weg en hoe maak je seksuele diversiteit bespreekbaar?

Dit zijn moeilijke vragen, zowel voor het basis- als het secundair onderwijs. Werken rond gender en seksuele diversiteit is voor veel scholen niet evident. Maar je staat er niet alleen voor! Çavaria – de koepel van de Vlaamse en Brusselse holebi- en transgenderverenigingen – kan je helpen.

 Gratis begeleiding op maat

Çavaria werkt op maat van jouw school een vorming uit rekening houdend met de schoolpopulatie, de schoolvisie en eventueel eerdere acties die je ondernam. Ook de vorm van de begeleiding is volledig aanpasbaar. Een teamvergadering, een studiedag of begeleiding bij een volledig traject over meerdere jaren: het kan allemaal. Bovendien is de begeleiding volledig gratis.

De vormingen worden gegeven door Steven De Baerdemaeker. Hij is gedetacheerd leerkracht voor het project “Gender en Seksuele Diversiteit in het onderwijs” dat werd mogelijk gemaakt door minister Pascal Smet. Voor dat project werken de verschillende onderwijskoepels samen met meerdere gespecialiseerde partners. Het doel is scholen te helpen bij het in de praktijk omzetten van de engagementsverklaring voor een genderbewust en holebivriendelijk onderwijs van oktober 2012. Voor meer informatie of een afspraak kan je een mailtje sturen naar steven.debaerdemaeker@cavaria.be.

Concreet materiaal

Leerkrachten die graag op eigen houtje meer informatie en concreet materiaal zoeken, verwijs ik graag naar de website. Deze website biedt een aantal suggesties voor online lesmateriaal, online beeldmateriaal en leestips.

Zo is er bijvoorbeeld de nieuwe educatieve map “Er was eens een regenboog” die werd ontwikkeld voor het lager onderwijs. Deze map bevat heel wat informatie, tips en kant en klare methodieken om kinderen kennis te laten maken met genderdiversiteit en seksuele identiteit. De map werd in 2013 verstuurd naar alle Nederlandstalige lagere scholen in België en kan bijbesteld worden via de webshop van Çavaria.

In het secundair onderwijs kan seksuele diversiteit vakoverschrijdend aan bod komen. Bijvoorbeeld tijdens een les biologie (bv. biologische oorsprong homoseksualiteit, homoseksualiteit bij dieren), geschiedenis (bv. uitroeiing holebi’s tijdens WOII, de Britse codekraker Alan Turing), Nederlands (bv. gedicht over holebi-gevoelens, schrijver Bart Moeyaert), enzovoort.

Op de website kan je gratis een educatief pakket downloaden voor de laatste graad van het secundair onderwijs met als thema “Het project Holebipioniers: de geschiedenis van de holebi- en transgenderbeweging in Vlaanderen”. Dit pakket werd gerealiseerd met de steun van minister Joke Schauvliege, Kunsten en Erfgoed van de Vlaamse Overheid en het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. Aangezien het holebithema niet het meest eenvoudige thema is om in een klas te bespreken, biedt het pakket gratis tips omtrent aanpak, opstelling en verloop. Naast deze tips biedt het pakket drie verschillende methodieken waarbij de leerkracht één tot drie lesuren aan het holebithema kan wijden.

Als je graag meer diepgaande, wetenschappelijk onderbouwde informatie wil over holebi’s in het onderwijs, verwijs ik je graag naar het Engelstalig boek “Gender and Sexual Diversity in Schools: An Introduction” geschreven door Elizabeth Meyer. Dit boek bevat interventies binnen scholen die het onderwerp homoseksualiteit meer bespreekbaar maken. Het biedt bijvoorbeeld concrete tips over hoe leerkrachten kunnen omgaan met holebi-ouders, hoe seksuele diversiteit in het curriculum kan ingebouwd worden en hoe homofoob pesten kan aangepakt worden.

Ik hoop van harte dat dit blog-bericht verschillende mensen in het onderwijs kan stimuleren en motiveren om een actieve schakel te worden in het streven naar een meer tolerante schoolomgeving voor holebi-jongeren.