DOOR SARA SCHEVENEELS. Het is weer die tijd van het jaar. Het wordt kouder buiten en spinnen zoeken hun toevlucht in warmere oorden, lees: uw woning. Een erg vervelende periode als u zich onder de naar schatting 1 op 5 vrouwen en 1 op 10 mannen bevindt die bang zijn voor spinnen.

Sara Scheveneels

Talrijke kranten en tijdschriften spelen hier handig op in door artikels te verspreiden met tips en tricks over hoe u spinnen zoveel mogelijk uit uw woning kunt weren. “Handig!”, denkt u. Waarom zou u immers voortdurend op uw hoede zijn en angst doorstaan bij het tegenkomen van een spin als u met enkele druppeltjes pepermuntolie uw grootste vijand op een veilige afstand kunt houden? Dat is een logische en begrijpelijke redenering. Maar voor u naar uw flesje pepermuntolie grijpt, houdt u best nog even het volgende in uw achterhoofd: op lange termijn zal u enkel angstiger worden indien u dergelijk (vermijdings)gedrag stelt. Indien u bang bent voor spinnen, is de kans echter groot dat u er veel voor over heeft om een confrontatie met een spin zo kort mogelijk te houden of te vermijden.

Waarom u spinnen buiten houdt

Evolutionair gezien lijkt het verstandig om datgene waar u angstig voor bent uit de weg te gaan. Angst signaleert immers op dat u zich in een gevaarlijke situatie bevindt. Uw lichaam maakt zich klaar voor actie: uw hart begint sneller te slaan, u begint te zweten, sneller te ademen, etc. Deze lichamelijke reacties vergroten uw kans op overleving: ze bereiden uw lichaam voor om heel hard weg te kunnen lopen als er bijvoorbeeld een gevaarlijke tijger uw pad kruist.

Spinangstigen reageren op een gelijkaardige manier wanneer ze een spin tegenkomen. Onze inheemse soorten zijn nochtans helemaal niet gevaarlijk. Het merendeel van de angstige mensen is zich daarvan (pijnlijk) bewust en weet dat zijn of haar reactie overdreven is. Echter, doorgaans zitten er achter de angstreacties toch een aantal verwachtingen en gedachten over spinnen. Sommigen verwachten dat de spin hen iets zal aandoen, bijvoorbeeld: “De spin zal op me springen en me bijten”.

Sommige personen zijn niet zozeer bang dat de spin hen iets zal aandoen, maar vrezen vooral de angst die een confrontatie met een spin oproept. In deze gevallen is er sprake van ‘angst voor de angst’: bang zijn voor de gevolgen van de eigen angstreacties wanneer men een spin zou tegenkomen. Verwachtingen kunnen dan bijvoorbeeld zijn: “Ik ga de controle over mezelf verliezen en flauwvallen” of “Ik ga verstijven en de hele dag niet meer in staat zijn om ook maar iets te doen”.

Die gedachten en verwachtingen over zowel voorwerpen als emoties worden doorgaans aangeleerd. Dat kan door eerdere (negatieve) confrontaties met spinnen, maar ook door iemand angstig te zien reageren op een spin. Als je als ouder bijvoorbeeld op een stoel springt telkens wanneer je een spin ziet kruipen, kan dat voor kinderen erg informatief zijn. Daarnaast kunnen we leren dat spinnen gevaarlijk zijn via informatie die we (via anderen) over spinnen gekregen hebben. Denk hierbij aan artikels over (dodelijke) spinnenbeten in de media.

Op langere termijn zal vermijdingsgedrag er echter voor zorgen dat uw angst voor spinnen blijft voortbestaan en sterker zal worden.

Waarom u spinnen beter niet buiten houdt

Het goede nieuws is dat er een zeer effectieve manier bestaat om uw angstige verwachtingen over spinnen te ontkrachten en op die manier uw angst voor spinnen te overwinnen. Door met pepermuntolie, citroensap, paardenkastanjes of de ‘spider catcher’ aan de slag te gaan? U zal het misschien niet graag horen, maar dergelijke tips en tricks beschouwen we als vermijdingsgedrag. Van vermijdingsgedrag weten we het er op korte termijn voor zorgt dat uw angstniveau laag blijft. Op langere termijn zal vermijdingsgedrag er echter voor zorgen dat uw angst voor spinnen blijft voortbestaan en sterker zal worden.
Laat ons even uitleggen hoe dat komt. Door de confrontatie met spinnen uit de weg te gaan of te vermijden ontneemt u uzelf de mogelijkheid om te testen of die angstige verwachtingen die u over een confrontatie met spinnen heeft kloppen. Is het daadwerkelijk zo dat u volledig de controle verliest en gek wordt van angst als u een spin over uw hand laat lopen? U zal het nooit te weten komen, tenzij u een spin over uw hand laat lopen. Daar is heel wat moed voor nodig, maar het is de meest effectieve manier om uw angst voor spinnen te overwinnen.

Wat u wel kan doen en wie u hierbij kan helpen

Binnen de (klinische) psychologie noemen we dit ‘exposure’, of blootstelling aan datgene waarvoor men angstig is. Exposure is een behandeling waarvan in wetenschappelijk onderzoek duidelijk werd aangetoond dat ze werkzaam is in het verminderen van angst voor spinnen. U kunt hiermee gerust zelf aan de slag door bijvoorbeeld telkens als u uw brievenbus leegmaakt eens diep met uw hand naar de spinnenwebben te tasten. Of zet u die spin die haar weg naar uw woning gevonden heeft zelf buiten. En dat geldt niet enkel voor spinnen. Ook voor andere angstproblemen zoals sociale angst, dwang en paniekklachten is exposure een belangrijk onderdeel van de (wetenschappelijk onderbouwde) behandeling.

Voor personen die in die mate angstig zijn voor spinnen dat ze er hinder van ondervinden in hun dagelijks leven, kan het aangeraden zijn om beroep te doen op professionele hulpverlening. Voor exposure behandeling zit u goed bij een gedragstherapeut (te vinden op vvgt.be). Zij hebben altijd een universitaire opleiding in de (klinische) psychologie, orthopedagogie of psychiatrie en hebben daarnaast een bijkomende opleiding in de gedragstherapie gevolgd. Een exposurebehandeling voor spinnenangst bij een gedragstherapeut hoeft niet lang te duren, sommige patiënten zijn, mits thuis verder oefenen, op enkele uren van hun angst verlost!