DOOR ROB LAVIGNE. Uit Brits onderzoek blijkt dat België de veiligheid van vaccinaties het meest in vraag stelt. Maar liefst 21% van de mensen denkt dat vaccins niet veilig zijn. Het is een belangrijke taak van viruswetenschappers om het publiek goed te informeren.

Rob Lavigne © An Olaerts

Met het vertrouwen in de wetenschap gaat het nochtans goed, of toch als je de Wetenschapsbarometer mag geloven. 65 procent van de Vlamingen noemt zichzelf geïnteresseerd in wetenschap, bijna 76 procent heeft vertrouwen in de wetenschap.

Maar wát wetenschappers zéggen, dat is een andere zaak. 61 procent van de mensen gelooft niet in de verklaringen van wetenschappers. Als onderzoeker is zoiets stuitend, zeker als het de gezondheid van jonge kinderen in gevaar brengt.

Virussen en bacteriën dragen bij tot het natuurlijke evenwicht in ons lichaam en in onze omgeving. Ze hebben een enorme invloed op ons dagelijks leven. We kunnen niet zonder, wat niet wegneemt dat sommige virussen en bacteriën bijzonder schadelijk kunnen zijn.

In mijn lab doen we al jaren onderzoek naar bacteriofagen, kleine virussen die schadelijke bacteriën kunnen vernietigen. Nuttige virussen, dus. Bacteriofagen zijn mogelijk een oplossing tegen antibioticaresistentie. Antibiotica werken immers hoe langer hoe minder, vooral omdat mensen antibiotica verkeerd gebruiken. Maar nog erger is het dat sommige mensen – doktersvoorschrift of niet – géén antibiotica meer willen slikken, en hun kinderen niet meer willen laten vaccineren. Het zou onnatuurlijk zijn.

Ik ben een aantal maanden lid geweest van besloten anti-vaxxersgroepen op Facebook. Wat ik daar heb gezien is onbegrijpelijk.

De ongeletterdheid omtrent virussen en bacteriën is massaal. Mensen hebben weinig besef. Tot daaraan toe. Maar moedwillig verkeerde informatie verspreiden is helemaal ontoelaatbaar. False reporting is een plaag die de gezondheid van kinderen in gevaar brengt.

In de anti-vaxxergroepen

Ik ben een aantal maanden lid geweest van besloten anti-vaxxersgroepen op Facebook. Wat ik daar heb gezien is onbegrijpelijk. Nieuwe leden van de groep waren vaak bezorgde moeders. Ze werden geïndoctrineerd over de zogenaamde gevaren van vaccins. Daarna volgden berichten over dure cursussen, kwakzalversmiddeltjes, pseudowetenschappelijke boeken en lezingen. Het was een typisch patroon om dokters en wetenschappelijke kennis in diskrediet te brengen.

Ik herinner mij een vrouw die, voor de geboorte van haar baby, de facebook-groep vroeg of ze de voorschriften van de arts wel zou volgen. Of een andere moeder die niet naar de dokter durfde, hoewel haar baby al drie dagen 40 graden koorts had. Zulke online malversaties zijn nefast voor de vertrouwensband die mensen met hun arts zouden moeten hebben. Om nog te zwijgen over wetenschappelijke feiten.

Mensen raken alsmaar meer overtuigd van een samenzwering tussen overheden, internationale gezondheidsorganisaties, de farmaceutische industrie en de wetenschap. Terwijl het veeleer gaat om de online agenda van enkele belangengroepen die vanuit misplaatste ideologie of winstbejag doelbewust verkeerde informatie verspreiden.

De WHO heeft een top 10 gemaakt van fenomenen die de wereldgezondheid ernstig bedreigen. Meer dan de helft van de bedreigingen komt voor rekening van virussen en bacteriën.

De wereld heeft recht op correcte informatie over virussen en bacteriën. Maar de informatie die ik verschafte werd gefilterd door de moderators van de Facebookgroep. Uiteindelijk hebben ze me helemaal geblokkeerd. Het is frustrerend hoe je als wetenschapper concurrentie krijgt van zogenaamde experten. Allerlei opiniemakers verkopen hun mening uit eigenbelang, voor hun persoonlijke moraal of voor de commercie. En intussen groeit de kloof tussen wetenschap en publiek, zoals het Britse onderzoek opnieuw heeft aangetoond.

Ernstig risico

De WHO heeft een top 10 gemaakt van fenomenen die de wereldgezondheid ernstig bedreigen. Meer dan de helft van de bedreigingen komt voor rekening van virussen en bacteriën. Het gaat over griepepidemie, antibioticaresistentie én over de twijfel om te vaccineren. Terwijl vaccinatie de meest efficiënte manier is om ziektes te voorkomen.

Als viruswetenschappers moeten we hierop reageren. Het is onze verantwoordelijkheid om het publiek correct te informeren. Dat kan in de eerste plaats door in ons STEM-onderwijs meer aandacht te hebben voor microbiologie. Een informatienetwerk van cursusmateriaal is daarvoor nodig om lesgevers te ondersteunen. Daarnaast is het van specifiek belang dat we onze CLB-artsen en huisartsen tools gaan aanreiken om hun patiënten betrouwbare informatie te bezorgen. Maar ook onze journalisten moeten kunnen rekenen op toegankelijke informatie, zodat een preciezere communicatie in de media kan bereikt worden.

Met andere woorden, Viruskennis moet dringend zélf viraal gaan.