DOOR EVA KYNDT. Er beweegt wat in het onderwijslandschap… of net niet? Het ambitieuze plan om leren op de werkplek op te waarderen wordt een jaartje langer uitgesteld. We zijn op zoek naar het beste duaal leren systeem, maar laat dat nu net een illusie zijn.

Eva Kyndt

Onderaan de waterval

Het Vlaamse onderwijs staat bekend voor zijn watervalsysteem en helemaal onderaan die waterval staan de opleidingen die leren en werken combineren (vb. leercontracten, deeltijdsberoepsonderwijs, etc.). Wanneer we echter over de landsgrenzen heen kijken en de resultaten van wetenschappelijk onderzoek erop naslaan moeten we concluderen dat dit een erg onterechte plaats is. Het is dan ook een goede zaak dat een aantal jaar geleden het departement onderwijs en departement werk de handen in elkaar sloegen om duaal leren in het leven te roepen.

Duaal Leren!?

Duaal leren is een nieuw leertraject binnen het secundair onderwijs waarbij de leerling een aanzienlijk deel van de opleiding krijgt op de werkvloer. Meer specifiek wordt er gestreefd om minimaal 60% van de te verwerven competenties te leren op de werkplek. Een cruciaal verschil tussen de gekende stages en duaal leren is dat waar een stage dient om competenties die op school aangeleerd worden in te oefenen, worden er bij duaal leren nieuwe competenties verworven op de werkplek. Net zoals een voltijdse schoolse opleiding, leidt dit traject tot een volwaardig diploma secundair onderwijs.

Evalueer maar evolueer, dat is het enige wat we echt kunnen doen om dit duaal leren alle kansen te geven.

Het geloof in duaal leren is terecht groot. Onderzoek toont dat leren op de werkplek zowel objectieve (i.e. werkvaardigheden & realistische plannen) als subjectieve (i.e. veerkracht & optimisme) “werkbereidheid” stimuleert en de overgang naar de arbeidsmarkt faciliteert. Maar, de bezorgdheid is ook groot. Vorige week riepen de twee grootste onderwijskoepels op om de invoering van duaal leren met een jaar uit te stellen zodat er een grondige evaluatie van de proeftuinen (pilootprojecten) kan gebeuren. Voka reageerde dat na vier jaar voorbereiden en twee jaar proeftuinen, organisaties klaar staan om in het systeem te stappen en dat het tijd is om het systeem te verankeren. Ondertussen kregen de onderwijskoepels hun zin en werd aangekondigd dat de brede uitrol van duaal leren een jaartje wordt geparkeerd.

Op zoek naar het beste systeem

Terwijl verschillende (inter)sectorale werkgeversorganisaties teleurgesteld zijn, zijn anderen tevreden dat er tijd genomen wordt voor een grondige evaluatie. Ze willen op basis van alle relevante informatie duaal leren kwaliteitsvol vormgeven. Uiteraard ben ik akkoord dat we niet zomaar een systeem van duaal leren moeten invoeren, maar tegelijkertijd moeten we ook de illusie loslaten dat we ooit zeker zullen zijn. Dat we simplistisch gesteld, het beste systeem zullen ontdekken en invoeren.

Uiteraard ben ik akkoord dat we niet zomaar een systeem van duaal leren moeten invoeren, maar tegelijkertijd moeten we ook de illusie loslaten dat we ooit zeker zullen zijn.

Slecht nieuws voor degenen die naarstig op zoek zijn naar alle relevante informatie en dit beste systeem. Duaal leren lijkt namelijk veel kenmerken te bezitten van wat Rittel en Webber bestempelen als een “wicked problem”. Ik bespaar jullie de theorie, maar dat duaal leren erg complex is, is duidelijk. Onderwijs en werkgevers zijn samen verantwoordelijk voor de opleiding van de jongere. Bovendien moet deze jongere zelf een veel actievere rol opnemen. Onderzoek toont namelijk dat zelfregulatie, proactiviteit en motivatie essentieel zijn om van leren op de werkplek een succes te maken. De interactie en samenwerking tussen jongere, school en werkgever zorgt voor een erg ingewikkelde situatie die bovendien erg dynamisch is. Elke actor verandert over de tijd en dat kan zorgen voor een ketting van veranderingen op verschillende niveaus. Bovendien hebben de verschillende betrokkenen verschillende waarden en normen die ze prioritair vinden en vooruitschuiven. Elke betrokkene heeft dus een ander beste systeem voor duaal leren voor ogen waardoor elke oplossing per definitie een compromis is.

Ga voor optimalisatie

Uiteraard staan we niet machteloos ten aanzien van dit “wicked” probleem. Wetenschappelijk onderzoek naar leren op de werkplek en de rol van de mentor biedt ons handvaten. We kunnen inspiratie op doen bij goede voorbeelden uit het buitenland en inderdaad de evaluatie van de lopende proeftuinen zou ons (een deel) waardevolle informatie moeten opleveren. Maar dit alles, zal ons nooit een volledig beeld geven en nog veel minder tonen dat we het best mogelijk systeem gevonden hebben. Deze illusie moeten we loslaten. Bij deze dus een oproep, omarm een gezonde portie onzekerheid en benader de invoering van duaal leren als een optimalisatie vraagstuk in de plaats van een absoluut vraagstuk. Evalueer maar evolueer, dat is het enige wat we echt kunnen doen om dit duaal leren alle kansen te geven. Doe dit bovendien met een portie durf, want om te kunnen bepalen of een “wicked” probleem opgelost is, moet het opgelost zijn, dat is niet ironisch bedoeld maar inherent aan dit type problemen.