DOOR MANUEL SINTUBIN. Bijna een klassieker bij de aanvang van het academiejaar is de opflakkerende discussie rond de teleurstellend lage ‘slaagcijfers’ van eerstejaarsstudenten aan de universiteiten, of correcter verwoord, de tegenvallende ‘studie-efficiëntie in de eerste studiefase van de driejarige bacheloropleiding’. En om deze ‘slaagcijfers’ te doen toenemen, kijkt men – tot op zekere hoogte terecht – doorgaans naar de instroom, met voorstellen gaande van niet-bindende oriëntatieproeven, ijkingstoesten, tot zelfs de toegang tot de universiteit beperken met bindende toelatingsexamens. 

© KU Leuven – Rob Stevens

Deze discussie kent ook telkens een voorspelbare ontknoping met het credo van de democratisering van het hoger onderwijs en dus het vrijwaren van de vrije toegang voor elke jongere tot een universitaire opleiding. Het maximaal haalbare lijkt een vrijblijvende test, waarvan men uiteindelijk de vraag kan stellen of het sop de kool waard is.

Maar eenmaal de student een universitaire opleiding aanvat, verwachten we eigenlijk niet veel meer van hem of haar. We vragen immers enkel dat de student credits verzamelt, 180 studiepunten voor een bachelordiploma, 60 of 120 voor een masterdiploma. En dit door, in het beste geval, een 10 op 20 te halen voor het bewuste vak, of zelfs, met inzet van toleranties, door een 8 of 9 op 20 te halen. De student mikt op de 10, dan weer met succes, dan weer niet. Soms lijkt het wel alsof de student een kansspel aan het spelen is. En blijkbaar lijkt de student ook meer en meer geen graten te vinden in dit streven naar middelmatigheid, zoals recent blijkt uit het pleidooi van Jeroen Van Baar in zijn boek ‘De Prestatiegeneratie’ (zie “Prestatiegeneratie: “Streven naar de top maakt heus niet gelukkig”, De Morgen, 25.01.2014).

Maar ligt het probleem ook niet ten dele bij ons? De student wordt immers niet meer echt uitgedaagd om het beste uit zichzelf te halen … en is dat nu net niet wat we aan de universiteit graag zouden zien gebeuren? In plaats van enkel naar het zo goed mogelijk oriënteren van de instroom te kijken om de studie-efficiëntie te verbeteren, moeten we misschien ook eens durven nadenken over een manier om de eerstejaarsstudenten een ‘wortel’ aan te bieden om zo goed mogelijk te presteren, en niet zomaar voor de 10 te gaan, maar om zich te onderscheiden (14/20), of zelfs meer. Hoe kunnen we de student intrinsiek motiveren om meer te doen wat strikt nodig is?

We zouden bijvoorbeeld vanaf de tweede of derde studiefase in de bacheloropleiding een honours programme kunnen aanbieden voor de best presterende studenten. Dit kan bijvoorbeeld onder de vorm van zeer aantrekkelijke minoren in de bacheloropleiding, zowel binnen de eigen discipline als over verschillende disciplines heen. Of in een latere fase kan bijvoorbeeld gekozen worden voor een selectieve toegang tot specifieke onderzoeksmasters. Uiteindelijk halen alle studenten binnen een opleiding hetzelfde bachelor- of masterdiploma, of ze nu het ‘klassiek’ programma of het honours programme doorlopen. Maar de ‘wortel’ van een exclusief honours programme zou elke student moeten kunnen aanzetten om van bij de aanvang van zijn studies de lat voor zichzelf zo hoog mogelijk te leggen, zich te onderscheiden en excellentie na te streven. Want excellentie is nu eenmaal wat we aan een universiteit beogen, zowel in onderzoek als in onderwijs.

(c) KU Leuven – Rob Stevens